در تعریف عمومی کیست تخمدان توده شایعی است که داخل یا روی تخمدان ایجاد می‌شود. انواع مختلفی از کیست وجود دارد. رایج ترین انواع آن که بی‌ضرر هستند، علائمی ایجاد نمی‌کنند و در نهایت بدون درمان از بین می‌روند. به ندرت، کیست‌ها می‌توانند عوارضی ایجاد کنند که نیاز به توجه پزشک داشته باشد. انجام معاینات منظم لگن می‌تواند به کاهش شانس شما برای تجربه مشکلات مربوط به کیست کمک کند.
تشکیل کیست تخمدان روی تخمدان
کیست تخمدان، کیسه‌ای پر از مایع یا مواد نیمه جامد است که روی یا درون یک یا هر دو تخمدان تشکیل می‌شود. تخمدان‌ها، اندام‌های کوچکی در لگن هستند که سلول‌های تخمک را نگه می‌دارند و هورمون‌هایی مانند استروژن و پروژسترون را می‌سازند. کیست‌های تخمدان انواع مختلفی دارند که اکثر آنها بدون درد و ضرر (خوش خیم) هستند. معمولاً کیست تخمدان علائمی ایجاد نمی‌کند و احتمالاً متوجه نخواهید شد که به آنها مبتلا هستید؛ مگر اینکه پزشک شما در طول معاینه معمول لگن یا سونوگرافی، آن را پیدا کند.
به ندرت، کیست تخمدان می‌تواند عوارضی ایجاد کند. برنامه‌ریزی منظم برای معاینات لگنی و صحبت با پزشک خود در مورد علائمی که ممکن است تجربه کنید، می‌تواند به جلوگیری از هر گونه مشکل مربوط کیست به شما کمک کند.
انواع کیست تخمدان چیست؟
اکثر کیست‌های تخمدان، کیست‌های عملکردی هستند. آنها در پاسخ به تغییرات بدن شما در طول چرخه قاعدگی شکل می‌گیرند. کیست‌های تخمدان به ندرت، به دلایل غیرمرتبط با قاعدگی ایجاد می‌شوند.
کیست‌های عملکردی
کیست‌های عملکردی شایع‌ترین نوع کیست تخمدان هستند و به بیماری مرتبط نیستند. آنها در نتیجه تخمک‌گذاری (آزاد شدن تخمک از تخمدان) رخ می‌دهند. این کیست‌ها می‌توانند نشانه‌ای از عملکرد تخمدان‌های شما باشد. کیست‌های عملکردی در طول زمان، معمولاً در عرض 60 روز، بدون درمان خاصی کوچک می‌شوند.
کیست‌های فولیکولی
یک کیسه کوچک در تخمدان شما، به نام فولیکول، هر ماه یک تخمک را به عنوان بخشی از چرخه قاعدگی آزاد می‌کند. کیست فولیکولار زمانی تشکیل می‌شود که فولیکول، تخمک را آزاد نکند. در عوض، فولیکول با مایع پر می‌شود و بزرگتر می‌شود. گاهی اوقات، کیست‌های عملکردی را کیست ساده نیز می‌نامند.
کیست جسم زرد
پس از اینکه فولیکول، تخمک را آزاد می‌کند، گروهی از سلول‌های تولید کننده هورمون به نام جسم زرد را تشکیل می‌دهد. کیست زمانی تشکیل می‌شود که مایع در جسم زرد جمع می‌شود و باعث رشد آن می‌شود.
سایر کیست‌ها
همه کیست‌های تخمدان در پاسخ به چرخه قاعدگی شما ایجاد نمی‌شوند. آنها همیشه نشانه بیماری نیستند، اما پزشک شما ممکن است بخواهد آنها را تحت نظر داشته باشد تا مطمئن شود که عوارضی ایجاد نمی‌کنند. سایر کیست‌ها عبارتند از:
سیستادنوما
این کیست‌ها روی سطح تخمدان شما تشکیل می‌شوند. آنها را می‌توان با مایعی رقیق و آبکی یا غلیظ‌تر و مخاطی که داخل آنها قرار دارد، شناخت.
درموئید (تراتوم)
کیست‌های درموئید از سلول‌هایی تشکیل شده‌اند که انواع بافت‌های بدن انسان از پوست، مو، دندان و حتی بافت مغز را تشکیل می‌دهند.
آندومتریوم
این کیست‌ها با بافت آندومتر پر می‌شوند، همان بافتی که هر ماه در طول قاعدگی خونریزی می‌کند.
سرطان تخمدان
برخلاف شرایط فوق، کیست‌های سرطانی تخمدان (تومورها) توده‌های جامد سلول‌های سرطانی هستند.
چه کسانی به کیست تخمدان مبتلا می شوند؟
هر کسی که تخمدان دارد ممکن است به کیست تخمدان مبتلا شود. اما به صورت کلی، امکان ابتلا به کیست‌های تخمدان بر اثر عوامل زیر در بعضی از خانم‌ها افزایش پیدا می‌کند.
سن
اگر یائسگی را طی نکرده باشید، احتمال ابتلا به کیست‌های تخمدان در شما شایع‌تر است.
بارداری
احتمال تشکیل و باقی ماندن کیست در دوران بارداری بیشتر است.
سابقه کیست تخمدان
اگر قبلاً به کیست‌های تخمدان مبتلا شده‌اید، احتمال ابتلا به کیست تخمدان در شما بیشتر است.
شرایط پزشکی فعلی
در صورت داشتن موارد زیر احتمال ابتلا به کیست‌های تخمدان در خانم‌ها وجود دارد:
- اندومتریوز
- مشکلات هورمونی
- مصرف داروهای تخمک گذاری مانند کلومیفن
کیست تخمدان چقدر شایع است؟
کیست تخمدان بسیار شایع است؛ به خصوص اگر هنوز یائسگی را طی نکرده باشید. کیست‌های عملکردی شایع‌ترین نوع کیست‌های تخمدان هستند.
آیا کیست تخمدان جدی است؟
معمولا، نه! اکثر کیست‌های تخمدان بی‌ضرر هستند و اغلب خود به خود در نهایت از بین می‌روند. برخی از انواع کیست‌ها بیشتر از سایرین احتمال دارد سرطانی شوند یا عوارض ایجاد کنند؛ اما این اتفاق نادر است. کمتر از 1 درصد کیست‌های تخمدان، سرطانی هستند. با این وجود پزشک شما می‌تواند کیست مربوطه را از نزدیک بررسی کند تا خطر ابتلا به عوارض را کاهش دهد.
چه چیزی باعث ایجاد کیست تخمدان می‌شود؟
تخمک گذاری علت اصلی کیست‌های تخمدان است. علل دیگر بروز این مشکل عبارتند از:
تولید مثل غیر طبیعی سلولی
تولید مثل سلول‌های غیرمعمول می‌تواند باعث ایجاد کیست‌هایی مانند درموئید و سیستادنوما شود.
اندومتریوز
این کیست‌ها اغلب در مراحل پیشرفته اندومتریوز روی تخمدان ایجاد می‌شوند.
بیماری التهابی لگن (PID)
عفونت‌های شدید لگن می‌تواند به تخمدان‌ها سرایت کند و باعث ایجاد کیست شود.
علائم و نشانه‌های کیست تخمدان چیست؟
برخی از کیست‌های کوچک هیچ علامتی ایجاد نمی‌کنند. در این موارد ممکن است حتی ندانید که کیست دارید. کیست‌های بزرگتر ممکن است باعث:
- درد لگن یا درد مبهم در کمر
- احساس پری (نفخ) واقع در قسمت پایین شکم که ممکن است در یک طرف بدن شما بارزتر باشد
- درد هنگام مقاربت (دیسپارونی)
- دوره‌های پریودی دردناک
علائمی که باقی می‌مانند می‌توانند نشان‌دهنده وضعیتی به نام سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) باشند. سندرم تخمدان پلی کیستیک وضعیتی است که باعث پریودهای نامنظم و سایر مشکلات مرتبط با هورمون از جمله چاقی و ناباروری می‌شود. سایر علائم سندرم تخمدان پلی کیستیک عبارتند از هیرسوتیسم (افزایش رشد موهای بدن) و مشکل در کاهش وزن.
وقتی کیست روی تخمدان دارید چه حسی دارید؟
تجربه داشتن کیست‌های تخمدان از فردی به فرد دیگر متفاوت است. ممکن است احساس کنید:
- اصلا درد ندارید
- درد خفیف یا احساس سیری دارید
- تجربه دردی که می‌توان آن را تیز یا مانند درد مبهم توصیف کرد
- ناراحتی یا دردی که بدون توضیح می‌آید و می‌رود
آیا می‌توان با کیست تخمدان وزن اضافه کرد؟
بله! کیست‌ها می‌توانند باعث نفخ شوند که به افزایش وزن کمک می‌کند. همچنین برخی از کیست‌ها هورمون‌هایی ترشح می‌کنند که می‌توانند باعث افزایش وزن شما شوند.
عوارض کیست تخمدان چیست؟
کیست سرطانی
کیست‌های تخمدانی که بعد از یائسگی ایجاد می‌شوند، بیشتر از کیست‌هایی که قبل از یائسگی ایجاد می‌شوند، سرطانی هستند.
کیست تخمدان پاره شده
کیست‌های عملکردی، معمولا بدون ایجاد علائم منفی پاره می‌شوند. اما گاهی اوقات، پارگی کیست می‌تواند باعث درد شدید و تورم در شکم شما شود. هر چه کیست بزرگتر باشد، احتمال شکستن آن بیشتر است.
پیچ خوردگی تخمدان
کیست‌ها می‌توانند به قدری بزرگ شوند که شکل تخمدان شما را مخدوش کنند و احتمال پیچ خوردن آن را افزایش دهند. پیچش می‌تواند از جریان خون به تخمدان شما جلوگیری کند و باعث مرگ تخمدان شود. درد شدید، تهوع و استفراغ همگی از علائم پیچ خوردگی تخمدان هستند.
اگر علائم پارگی کیست‌های تخمدان یا پیچ خوردگی تخمدان را تجربه کردید، فوراً به دنبال کمک پزشکی باشید.
کیست تخمدان چگونه تشخیص داده می‌شود؟
در اولین مرحله پزشک مراقبت‌های بهداشتی شما، بارداری را به عنوان علت علائم شما رد می‌کند. سپس، ممکن است از آزمایش‌های زیر برای تشخیص کیست تخمدان استفاده کند:
معاینه لگن
پزشک شما هنگام معاینه لگن شما هر گونه توده یا تغییر را احساس می‌کند.
اولتراسوند
این روش تصویربرداری از امواج صوتی برای ایجاد تصاویری از اندام‌های داخلی بدن شما استفاده می‌کند. این روش می‌تواند کیست‌ها را روی تخمدان‌ها، از جمله محل آنها و اینکه عمدتاً مایع یا جامد هستند، تشخیص دهد.
لاپاراسکوپی
این روشی است که در اتاق عمل انجام می‌شود. پزشک شما یک دوربین را از طریق یک برش در شکم شما وارد می‌کند و می‌تواند اندام‌های تولید مثل و حفره لگن شما را مشاهده کند. اگر پزشک شما در این زمان کیست را تشخیص دهد، می‌تواند آن را تخلیه کند.
کیست تخمدان چگونه درمان می‌شود؟
درمان به عواملی مانند سن شما، علائم شما و آنچه احتمالاً باعث ایجاد کیست شما می‌شود بستگی دارد.
انتظار مراقب
کیست‌های عملکردی تخمدان معمولاً بدون درمان از بین می‌روند. اگر کیست شما به احتمال زیاد عملکردی باشد، پزشک شما ممکن است یک رویکرد انتظار و دید را پیشنهاد دهد. ممکن است طی چند هفته یا چند ماه پس از تشخیص، یک سونوگرافی بعدی انجام دهید تا ببینید آیا کیست شما به خودی خود برطرف شده است یا خیر.
داروهای کیست تخمدان
پزشک شما ممکن است داروهای حاوی هورمون (مانند قرص‌های ضدبارداری) را برای توقف تخمک‌گذاری و جلوگیری از تشکیل کیست‌های آینده برای شما نسخه کند.
جراحی کیست تخمدان
اگر کیست علائم ایجاد می‌کند و بزرگتر می‌شود، ممکن است برای برداشتن آن نیاز به جراحی داشته باشید. نوع جراحی بستگی به اندازه کیست و نحوه ظاهر آن در سونوگرافی دارد. رویه‌های مختلف مورد استفاده عبارتند از:
لاپاراسکوپی
این روشی است که در آن پزشک یک دوربین کوچک را از طریق یک برش کوچک در شکم شما وارد می‌کند. آنها با استفاده از دستگاه، اندام های تناسلی و حفره لگن شما را مشاهده می‌کنند. کیست تخمدان را می‌توان از طریق برش‌های کوچک (سیستکتومی تخمدان) برداشت.
لاپاراتومی
اگر کیست بسیار بزرگ باشد یا نگرانی‌های دیگری وجود داشته باشد، ممکن است پزشک شما این روش را انجام دهد. اگر پزشک شما متوجه شود کیستتان مشکوک به سرطان است، ممکن است با یک متخصص سرطان یا انکولوژیست زنان در مورد بهترین گزینه‌های درمانی برای شما مشورت کند.
آیا می‌توان از کیست تخمدان پیشگیری کرد؟
مصرف داروهای حاوی هورمون (مانند قرص‌های ضدبارداری) تخمک‌گذاری را متوقف می‌کند. برخی مطالعات نشان می‌دهد که این قرص عود کیست‌های خاص را کاهش می‌دهد.
معمولاً کیست‌های تخمدان به اندازه کافی بی‌ضرر هستند که پیشگیری نباید نگران کننده باشد. در عوض، علائمی که ممکن است نشان‌دهنده کیست باشد را یادداشت کنید و به پزشک خود در مورد آنها بگویید. علاوه‌برآن، معاینات منظم لگن را برنامه‌ریزی کنید تا پزشک شما بتواند کیست‌هایی را که نیاز به درمان دارند پیدا کند.
در صورت داشتن کیست تخمدان چه انتظاری می‌توانم داشته باشم؟
اکثر کیست‌ها عملکردی هستند و احتمالا در عرض چند ماه از بین می‌روند. ممکن است برای اطمینان از عدم رشد کیست به تصویربرداری بعدی نیاز داشته باشید. در صورت مشاهده کیستی که ممکن است در آینده باعث ایجاد عوارض شود، توصیه‌های پزشک خود را به دقت دنبال کنید. پزشک شما ممکن است مراقبت را پیشنهاد کند، داروها را تجویز کند یا ترکیبی از هر دو را توصیه کند. علاوه‌برآن برای شناخت بیشتر کیست، ممکن است نیاز به جراحی داشته باشید.
چه زمانی باید نگران کیست تخمدان باشم؟
کیست‌هایی که علائم ایجاد می‌کنند و بزرگتر می‌شوند نیاز به نظارت دقیق‌تری نسبت به کیست‌هایی دارند که این اثرات را ایجاد نمی‌کنند. علائمی که تجربه می‌کنید را پیگیری کنید تا بتوانید آنها را به پزشک خود بگویید. توصیه‌های آنها را در مورد اینکه چند وقت یکبار باید برای نظارت بر کیست‌های مربوطه برنامه‌ریزی کنید، دنبال کنید.
چه زمانی باید با پزشک مراقبت‌های بهداشتی تماس بگیرم؟
در صورت بروز هر یک از موارد زیر با پزشک مراقبت‌های بهداشتی خود تماس بگیرید:
- قاعدگی شما دیر، نامنظم یا دردناک است.
- درد شکم شما از بین نمی‌رود.
- شکم شما بزرگ یا متورم می‌شود.
- در ادرار کردن یا تخلیه مثانه مشکل دارید.
- هنگام مقاربت درد دارید.
- احساس پری (نفخ)، فشار یا ناراحتی در شکم خود دارید.
- بدون هیچ دلیل مشخصی وزن کم می‌کنید.
- به طور کلی احساس بیماری می‌کنید.
در صورت مشاهده علائم پیچ خوردگی تخمدان فوراً کمک بگیرید:
- درد شدید شکمی که به طور ناگهانی همراه با استفراغ یا تب ایجاد می‌شود
- احساس سبکی سر یا ضعف و تنفس سریع
- پوست سرد و لطیف
سخن آخر
کیست تخمدان شایع و معمولا بی‌ضرر است. بنابراین، اگر پزشک شما در طول معاینه لگن یا سونوگرافی، آن را پیدا کرد، نگران نباشید. این احتمال وجود دارد که کیست شما به عنوان بخشی طبیعی از چرخه قاعدگی شما تشکیل شده باشد و ظرف یک یا دو ماه از بین برود. اگر پزشک شما کیست نگران کننده‌ای پیدا کرد، توصیه‌های او را برای مراحل بعدی دنبال کنید. معاینات منظم لگن را به صورت جدی انجام دهید تا پزشک شما بتواند کیست را زودتر پیدا کند و در صورت نیاز درمان ارائه دهد.