تنبلی تخمدان چیست؟
تنبلی تخمدان یک وضعیت پزشکی است که معمولا به مشکلات در عملکرد یک یا هر دو تخمدان در زنان اطلاق می‌شود. در این وضعیت، تخمدان‌ها نمی‌توانند به طور صحیح تخمک بسازند یا تخمک‌ها را آزاد کنند، که به تنبلی تخمدان معروف است. علایم تنبلی تخمدان ممکن است شامل بی‌قاعدگی دوره‌های قاعدگی، عدم تخمک‌گذاری، افزایش وزن، رشد موهای زائد بدن، و مشکلات پوستی باشد. این مشکل ممکن است توسط عوامل مختلفی از جمله اختلالات هورمونی، ژنتیک، چاقی، استرس، و عوامل محیطی ناشی از زندگی روزمره ایجاد شود. درمان تنبلی تخمدان ممکن است شامل تغییرات در روش زندگی، داروها، و در برخی موارد جراحی باشد. اگر شما یا کسی که می‌شناسید احتمال تنبلی تخمدان دارد، مهم است که با پزشک متخصص مشورت کنید تا برنامه درمانی مناسب برای شرایط خاص شما تعیین شود.( دکتر مینودخت باورساد کریمی, مرکز درمان تنبلی تخمدان در سعادت آباد )
علائم تنبلی تخمدان
تنبلی تخمدان می‌تواند با علائم مختلفی همراه باشد. این علائم ممکن است بین زنان مختلف متفاوت باشند ولی چند علامت و عارضه معمولی که ممکن است در افرادی که دچار تنبلی تخمدان هستند دیده شود عبارتند از:
- بی‌قاعدگی دوره‌های قاعدگی: دوره‌های قاعدگی نامنظم یا ناپدید شدن دوره‌های قاعدگی یکی از نشانه‌های شایع تنبلی تخمدان است.
- عدم تخمک‌گذاری: تنبلی تخمدان می‌تواند به تخمک‌گذاری نامنظم یا عدم تخمک‌گذاری منجر شود که ممکن است منجر به مشکلات باروری شود.
- افزایش وزن: بسیاری از افراد دچار تنبلی تخمدان ممکن است با افزایش وزن مواجه شوند، به‌خصوص در ناحیه شکم.
- رشد موهای زائد بدن: افراد ممکن است توانایی رشد موهای زائد بدن را تجربه کنند، به ویژه در نواحیی مانند صورت، سینه و زیربغل.
- مشکلات پوستی: ممکن است مشکلات پوستی مانند جوش‌های زیاد، چربی زیاد پوست یا پوست خشک در افراد دچار تنبلی تخمدان دیده شود.
بهترین رژیم غذایی برای کمک به درمان تنبلی تخمدان
رژیم غذایی مناسب می‌تواند در کمک به مدیریت تنبلی تخمدان موثر باشد. این رژیم غذایی باید شامل موارد زیر باشد:
- مواد غذایی با اندک شکر و کربوهیدرات ساده: مصرف مواد غذایی با شکرهای اضافی و کربوهیدرات ساده بالا می‌تواند افزایش قند خون و اختلالات هورمونی را تشدید کند. به جای این مواد غذایی، مواد غذایی با اندک شکر و کربوهیدرات پیچیده مانند میوه‌های تازه، سبوس‌دارها، حبوبات و سبزیجات را ترجیح دهید.
- پروتئین‌های با کیفیت: پروتئین‌های با کیفیت مانند گوشت مرغ، ماهی، سویا، حبوبات و مغزها می‌توانند به سلامت تخمدان‌ها کمک کنند.
- چربی‌های سالم: مصرف چربی‌های سالم مانند اسیدهای چرب امگا-3 که در ماهی‌های چرب، آووکادو و میوه‌های خشک یافت می‌شود، می‌تواند به بهبود عملکرد تخمدان کمک کند.
- مواد غذایی با فیبر غذایی: مصرف مواد غذایی حاوی فیبر غذایی مانند سبزیجات، میوه‌ها، حبوبات و غلات کامل می‌تواند به بهبود عملکرد روده و کاهش سطح قند خون کمک کند.
- ویتامین D: ویتامین D می‌تواند در بهبود عملکرد تخمدان‌ها مؤثر باشد. مصرف ماهی چرب، تخم مرغ، شیر و محصولات لبنی غنی از این ویتامین مفید است.
( دکتر مینودخت باورساد کریمی, مرکز درمان تنبلی تخمدان در سعادت آباد )
داروهایی که برای کمک به درمان تنبلی تخمدان تجویز می‌شوند.
برای کمک به درمان تنبلی تخمدان، پزشک معالج ممکن است داروهای مختلف را تجویز کند. تصمیم در مورد نوع داروهایی که باید استفاده شوند، بستگی به علت اصلی تنبلی تخمدان، وضعیت سلامت کلی بیمار و سایر عوامل دارد. برخی از داروهایی که ممکن است برای کمک به درمان تنبلی تخمدان تجویز شوند عبارتند از:
- مهارکننده‌های استروژن (Estrogen Blockers): این داروها ممکن است برای کنترل تولید استروژن در بدن تجویز شوند تا علائم تنبلی تخمدان را کاهش دهند.
- داروهای تنظیم هورمونی: مصرف داروهایی مانند داروهای تنظیم هورمونی شامل کلومیفن (Clomiphene) و لتروزول (Letrozole) ممکن است به تنظیم تخمک‌گذاری کمک کند.
- متفورمین (Metformin): این دارو معمولا برای کنترل قند خون در بیماران دیابتی استفاده می‌شود، اما ممکن است در موارد تنبلی تخمدان هم مفید باشد.
- داروهای ضد انسولین (Insulin Sensitizers): به عنوان مثال، پیوگلیتازون (Pioglitazone) ممکن است برای کاهش مقاومت به انسولین و بهبود تولید تخمک مورد استفاده قرار گیرد.
- داروهای ضد‌التهاب غیراستروئیدی (NSAIDs): برخی از NSAIDs ممکن است برای کنترل درد و التهاب در صورت وجود التهاب در تخمدان‌ها تجویز شوند.
- داروهای ضدانعقاد خون: برخی از بیماران ممکن است نیاز به داروهای ضدانعقاد خون داشته باشند، به ویژه اگر خطر ایجاد لخته خونی وارد شود.
قرص‌های ضد بارداری ترکیبی
داروهای ضد بارداری خوراکی (OCs) حاوی استروژن به علاوه پروژسترون به شما کمک می‌کنند تا با تنظیم سیکل قاعدگی به بهبود علائم تنبلی تخمدان کمک کنید. قرص‌های ضد بارداری با کاهش سطح هورمون‌های مردانه می‌توانند به کنترل رشد موهای زائد و آکنه نیز کمک کنند. شما معمولا هر 28 روز یک بار در حین مصرف قرص ضدبارداری، پوشش داخلی رحم خود را -در سیکل قاعدگی- از دست می‌دهید که این خطر ابتلا به سرطان و اندومتریوز را نیز کاهش می‌دهد. سایر روش‌های هورمونی پیشگیری از بارداری، مانند سیستم داخل رحمی (IUS) نیز با نازک نگه داشتن پوشش رحم، خطر ابتلا به سرطان دیواره رحم و اندومتریوز را کاهش می‌دهند. گاهی اوقات قرص‌های ضد بارداری خوراکی برای زنان قبل از شروع درمان تجویز می‌شود زیرا این هورمون‌های زنانه سطح آندروژن مردانه را کاهش می‌دهند. اما لازم است بدانید که این داروها به بازیابی تخمک کمکی نمی‌کنند.
داروهای حساس کننده به انسولین
معمولا داروی خاصی به نام متفورمین توسط پزشک برای کمک به درمان تنبلی تخمدان تجویز می‌شود. داروی دیگری به نام پیوگلیتازون (Actos) نیز ممکن است برای زنان مبتلا به PCOS پیشنهاد شود. این دو دارو برای درمان دیابت مورد تایید FDA هستند، اما تحقیقات زیادی نشان می‌دهد که می‌توانند برای کمک به درمان تنبلی تخمدان نیز به همان اندازه موثر باشند. این داروهای حساس کننده به انسولین می‌توانند به بدن شما کمک کنند تا به انسولین پاسخ دهد و سطح گلوکز را بهتر کنترل کند. هم متفورمین و هم پیوگلیتازون می‌توانند مقاومت به انسولین را که معمولا در تنبلی تخمدان رخ می‌دهد کنترل کنند و به نوبه خود می‌توانند سطوح بالای آندروژن را کاهش دهند. در نتیجه، این داروهای ضد دیابت ممکن است تخمک گذاری را بهبود ببخشند و به منظم شدن سیکل قاعدگی نیز کمک کنند، اما این روند ممکن است 4 الی 6 ماه به طول بیانجامد. همچنین درحالی که این داروها می‌توانند برای برخی از زنان به خوبی موثر باشند، برای همه زنان مبتلا به تنبلی تخمدان مناسب نیستند.
کالج آمریکایی متخصصان زنان و زایمان، به پزشکان هشدار می‌دهد که زنانی که در حال مصرف داروهای حساس کننده به انسولین هستند، در صورتی که از نظر جنسی فعال هستند اما تمایلی به بارداری ندارد، باید در حین مصرف متفورمین یا پیوگلیتازون از قرص‌های ضد بارداری استفاده کنند. دلیل این امر این است که زنانی که از این داروها استفاده می‌کنند ممکن است آغاز به تخمک گذاری کنند. با کاهش سطوح بالای آندروژن، این داروها همچنین می‌توانند به درمان آکنه، رشد موهای زائد و ریزش موی سر کمک کنند. این داروها همچنین ممکن است کاهش وزن را آسان‌تر کنند، سطح کلسترول بالا را کاهش دهند و حتی ممکن است خطر ابتلا به بیماری‌های قبلی را نیز کاهش دهند. دمتفورمین علاوه بر تحریک تخمک گذاری، کمک به پریودهای منظم و کاهش سقط جنین، می‌تواند مزایای سلامتی بلند مدت دیگری مانند کاهش کلسترول بالا و کاهش خطر بیماری‌های قبلی را نیز داشته باشد. عوارض جانبی احتمالی متفورمین عبارت از تهوع، استفراغ، درد معده، اسهال و از دست دادن اشتها است.
( دکتر مینودخت باورساد کریمی, مرکز درمان تنبلی تخمدان در سعادت آباد )
درمان‌های باروری
درمان‌های باروری ممکن است برای افرادی که مشکلاتی در باروری دارند، اعمال شود. این درمان‌ها متناسب با علت مشکل باروری و وضعیت هر زوج ممکن است متفاوت باشند. برخی از روش‌های درمانی باروری عبارتند از:
- داروهای تنظیم هورمونی: مصرف داروهایی مانند کلومیفن (Clomiphene) و لتروزول (Letrozole) ممکن است برای تنظیم تخمک‌گذاری و افزایش شانس باروری در زنان مورد استفاده قرار گیرد.
- روش‌های تحریک تخمدان: این شامل فندرل (Follicle Stimulating Hormone – FSH) و هورمون لوتئین‌ایزینگ (Luteinizing Hormone – LH) می‌شود که برای افزایش تولید تخمک و تنظیم تخمک‌گذاری استفاده می‌شوند.
- تزریق سپتوم (Sperm Injection): در مواردی که مشکل اسپرم زنجیره‌ای وجود دارد، این روش ممکن است برای کمک به باروری مردان مورد استفاده قرار گیرد.
- تزریق تخمک (Egg Retrieval): در فرایند تلقیح مصنوعی، تخمک‌ها از تخمدان برداشته شده و با اسپرم در آزمایشگاه تلقیح می‌شوند.
- مداخله جراحی: در برخی موارد نیاز به جراحی برای رفع مشکلات جسمی مانند بستری کردن لوله‌های تخمدان یا رفع توده‌های جنینی ممکن است وجود داشته باشد.
- استفاده از روش‌های کمک باروری مصنوعی (Assisted Reproductive Technologies – ART): شامل روش‌هایی مانند تلقیح مصنوعی (Intrauterine Insemination – IUI)، تلقیح مصنوعی (In Vitro Fertilization – IVF) و انتقال یا انتقال سرمایه (Gamete or Embryo Transfer) است.
جراحی
جراحی به عنوان یک روش درمانی برای مشکلات مختلف پزشکی مورد استفاده قرار می‌گیرد، از جمله برای مشکلات باروری و تنبلی تخمدان. در زیر، چند نمونه از جراحی‌های مرتبط با این حوزه آورده شده است:
- لاپاروسکوپی: یک روش جراحی کم تهاجمی است که از اندام تحتانی برای تصویربرداری و دسترسی به ناحیه تخمدان استفاده می‌کند. این روش برای تشخیص و درمان مشکلات مرتبط با تخمدان مانند توده‌های تخمدانی مفید است.
- جراحی لاپاروتومی: این نوع جراحی توسط یک برش بزرگ در ناحیه شکم انجام می‌شود و برای انجام عملیات‌هایی مانند برداشتن تخمدان‌ها، رفع توده‌های بزرگ تخمدانی و رفع عوارض تخمدانی استفاده می‌شود.
- جراحی ترمیمی لوله‌های رحم: برای تعمیر لوله‌های تخمدانی یا رحم که بخاطر عوارض جراحی‌های قبلی یا عوامل دیگر مسدود شده‌اند، این نوع جراحی انجام می‌شود.
- لیزر درمانی: برای تخمدان‌های پلی‌کیستیک (PCOS)، استفاده از لیزر برای کاهش توده‌های تخمدانی و بهبود تولید تخمک ممکن است مفید باشد.
- جراحی رفع توده‌های تخمدانی: برای توده‌های بزرگ یا غیرعادی در تخمدان‌ها، جراحی برای برداشتن یا کاهش این توده‌ها ممکن است ضروری باشد.
( دکتر مینودخت باورساد کریمی, مرکز درمان تنبلی تخمدان در سعادت آباد )
رشد موهای زائد و ریزش موی سر
قرص‌های ضد بارداری خوراکی معمولا برای درمان رشد بیش از حد موهای زائد (هیرسوتیسم) و ریزش موی سر (آلوپسی) استفاده می‌شوند. کرمی به نام افلورنیتین نیز می‌تواند برای کند کردن رشد موهای زائد صورت استفاده شود. این کرم موها را از بین نمی‌برد و موهای زائد صورت را درمان نمی‌کند، بنابراین ممکن است بخواهید از آن در کنار روش‌های دیگر از بین بردن موهای صورت استفاده کنید. بهبودی ممکن است از 4 الی 8 هفته پس از درمان با این دارو حاصل شود.
گاهی اوقات داروهایی به نام آنتی آندروژن نیز ممکن است برای رشد بیش از حد موهای زائد ناشی از تنبلی تخمدان تجویز شود که ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- سیپروترون استات
- اسپیرونولاکتون
- فلوتامید
- فیناستراید
در صورتی که باردار هستید یا قصد بارداری دارید این داروها برای شما مناسب نیستند. برای ریزش موی سر ناشی از تنبلی تخمدان، کرم ماینوکسیدیل ممکن است برای استفاده در پوست سر برای شما تجویز شود. این کرم نیز در صورت بارداری یا تلاش برای بارداری برای شما مناسب نیست.
( دکتر مینودخت باورساد کریمی, مرکز درمان تنبلی تخمدان در سعادت آباد )