اگر شما و همسرتان برای بچه دار شدن تلاش می‌کنید، باید بدانید که تنها نیستید. در آمریکا حدود 10 الی 15 درصد زوج‌ها نابارور هستند. ناباروری به‌عنوان عدم توانایی باردار شدن با وجود داشتن رابطه جنسی مکرر و محافظت نشده، حداقل به مدت یک سال برای اکثر زوج‌ها تعریف می‌شود. ناباروری ممکن است ناشی از یک مشکل در شما یا همسرتان یا ترکیبی از عواملی باشد که از بارداری جلوگیری می‌کند. خوشبختانه بسیاری از درمان‌های ایمن و موثر وجود دارد که به طور قابل توجهی شانس باردار شدن شما را افزایش می‌دهد. در ادامه به بررسی علائم اولیه ناباروری خواهیم پرداخت. اگر شما هم فکر می‌کنید مبتلا به ناباروری هستید، در ادامه با ما همراه باشید.
اینکه افراد علائم اولیه ناباروری را تجربه کنند، غیر معمول نیست. تجربه علائم اولیه ناباروری ممکن است استرس‌زا باشد، زیرا بسیاری از افراد تا زمانی که اقدام به بارداری نکنند، هیچ علامت مستقیمی از ناباروری را تجربه نخواهند کرد. ناباروری هم مردان و هم زنان را تحت تاثیر قرار می‌دهد. به گفته پزشکان و محققان، حدود یک سوم مشکلات ناباروری از زنان ناشی می‌شود و یک سوم دیگر از مردان شروع می‌شود. یک سوم دیگر ممکن است به دلیل ترکیبی از هردو، عوامل دیگر یا علل ناشناخته باشد.
علائم اولیه ناباروری در زنان
درد هنگام رابطه جنسی
درد حین رابطه جنسی یا دیسپارونی می‌تواند نشانه‌ای از یک مشکل بهداشتی باشد که ممکن است بر باروری زن تاثیر بگذارد. نمونه‌هایی از چنین مسائل بهداشتی عبارت از عفونت، اندومتریوز و فیبروم هستند.
آندومتریوز: اندومتریوز یک بیماری شایع زنانه است که حدود 2 الی 10 درصد از زنان را در سنین باورری تحت تاثیر قرار می‌دهد. نام این بیماری از کلمه آندومتر گرفته شده است که بافتی است که رحم را می‌پوشاند. اندومتریوز زمانی اتفاق می‌افتد که بافتی شبیه به پوشش رحم در خارج از رحم رشد کند. ممکن است بیش از 11 درصد زنان بین 15 الی 44 سال به این بیماری مبتلا باشند. اندومتریوز به ویژه در زنان 30 تا 40 سال شایع است و ممکن است باردار شدن را برای آن‌ها دشوار کند. چندین گزینه درمانی می‌تواند به مدیریت علائم و بهبود شانس بارداری در مبتلایان به اندومتریوز کمک کند.
فیبروم: فیبروم‌های رحم یا فیبروم‌های رحمی شایع‌ترین تومورهای غیر سرطانی یا خوش خیم هستند. فیبروم‌های در داخل یا روی دیواره‌های رحم رشد می‌کنند. فیبروم از سلول‌های ماهیچه صاف و بافت همبند تشکیل شده است. آن‌ها همچنین با نام‌های لیومیوم و میوم نیز شناخته می‌شوند. بسیاری از افراد فیبروم بدون علامت دارند در حالی که برخی دیگر درد، خونریزی یا هردو را تجربه می‌کنند. یک فرد ممکن است یک یا چند فیبروم داشته باشد. فیبروم‌ها می‌توانند به کوچکی یک دانه سیب یا به بزرگی یک گریپ فروت (یا حتی برگتر از آن) باشند. ابتلا به فیبروم از سن 30 سالگی تا زمان یائسگی شایع است. معمولا بعد از یائسگی تعداد و اندازه آن‌ها کاهش می‌یابد. بر اساس گزارشی، بین 20 الی 80 درصد زنان تا سن 50 سالگی به فیبروم مبتلا می‌شوند. دقیقا مشخص نیست که فیبروم‌ها چرا تشکیل می‌شوند اما به نظر می‌رسد زمانی که سطح استروژن بالاتر است، ایجاد می‌شوند. اکثر فیبروم‌ها علائمی ایجاد نمی‌کنند و نیازی به درمان ندارند. در واقع آن‌ها اغلب پس از یائسگی کوچک یا ناپدید می‌شوند.
پریودهای طولانی و دردناک
برخی از زنان پریودهای سبک و چندروزه را تجربه می‌کنند، درحالی که برخی دیگر به طور منظم پریودهای سنگین و گرفتگی‌های دردناک را تجربه می‌کنند. زنانی که پریودهای بسیار سنگین و دردناکی دارند ممکن است علائم آندومتریوز را نشان دهند، وضعیتی که در آن بافت‌هایی که معمولا در رحم یافت می‌شوند در جای دیگری از بدن رشد می‌کنند. اندومتریوز یکی از عوامل خطر برای ناباروری است. از جمله دیگر علائم آندومتریوز می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- درد مزمن لگن (نه تنها در دوران قاعدگی)
- درد هنگام رابطه جنسی
- کمردرد
- خستگی
- حالت تهوع
- پریودهای نامظنم و لکه بینی
- مشکلات روده یا درد با حرکات روده
خون تیره یا کم رنگ قاعدگی
اگر خون قاعدگی به طور مرتب کم‌رنگ‌تر از حد معمول باشد، ممکن است باعث نگرانی شود. خون قاعدگی معمولا در ابتدای قاعدگی فرد به رنگ قرمز روشن است و ممکن است در روزهای بعد تیره‌تر شود. عبور خون بسیار تیره در ابتدای پریود نیز می‌تواند نشانه اندومتریوز باشد. اگر فرد علاوه بر این علامت علائم دیگری را نیز تجربه کند، باید به پزشک مراجعه کند.
سیکل قاعدگی نامنظم
طول سیکل قاعدگی در افراد مختلف و در طول زمان متفاوت است. با این حال، بسیاری از افراد یک سیکل منظم دارند، به این معنی که زمان بین هر دوره تقریبا یکسان است. داشتن سیکل قاعدگی نامنظم ازجمله عدم قاعدگی، می‌تواند یکی از علائم اولیه ناباروری باشد زیرا به این معنی است که یک زن ممکن است به طور منظم تخمک گذاری نداشته باشد. تخمک گذاری زمانی اتفاق می‌افتد که تخمدان یک تخمک آزاد کند. تخمک گذاری نامنظم می‌تواند به دلایل بسیاری از جمله سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS)، چاقی، کمبود وزن و مشکلات تیروئید رخ دهد.
سندرم تخمدان پلی کیستیک: سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS یا تنبلی تخمدان( یک عدم تعادلهورمونی است که توسط تخمدان‌ها (ارگانی که تخمک آزاد می‌کند) ایجاد می‌شود و هورمون‌های مردانه اضافی ایجاد می‌کند. اگر به تنبلی تخمدان مبتلا باشید، تخمدان‌های شما سطوح بالایی از هورمون‌هایی به نام آندروژن تولید می‌کنند. این باعث می‌شود که هورمون‌های تولیدمثل شما نامتعادل شوند. در نتیجه، افراد مبتلا بهPCOS اغلب سیکل‌های قاعدگی نامنظم، دوره‌های از دست رفته و تخمک گذاری غیرقابل پیشبینی دارند. در این صورت ممکن است بر روی تخمدان‌ها کیست‌های کوچک (کیسه‌های پر از مایع) به دلیل عدم تخمک گذاری ایجاد شوند. با این حال، علی‌رغم نام پلی کیستیک، در هنگام ابتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک حتما نباید در تخمدان‌های خود کیست داشته باشید. تنبلی تخمدان یکی از شایع‌ترین علل ناباروری است. PCOS همچنین می‌تواند خطر ابتلا به بیماری‌های دیگر را افزایش دهد. متخصص زنان و زایمان می‌تواند تنبلی تخمدان را بر اساس علائم شما و درصورتی که تمایل به بچه دار شدن داشته باشید، درمان کند.
تغییرات هورمونی
تغییرات هورمونی می‌تواند بدون علامت باشد و فرد ممکن است متوجه آن‌ها نشود یا علت اصلی را نداند. پزشک می‌تواند برخی از مشکلات هورمونی را آزمایش و ارزیابی کند. هورمون‌ها مواد شیمیایی هستند که عملکردهای مختلف بدن شما را با انتقال پیام از طریق خون به اندام‌ها، پوست، ماهیچه‌ها و سایر بافت‌ها هماهنگ می‌کنند. هورمون‌ها برای زندگی و سلامتی ضروری هستند. عدم تعادل هورمونی زمانی اتفاق می‌افتد که یک یا چند هورمون خیلی زیاد یا خیلی کم باشند. در بسیاری از هورمون‌ها، داشتن حتی اندکی بیش از حد یا تعداد خیلی کمی از آن‌ها می‌تواند تغییرات عمده‌ای در بدن ایجاد کند و منجر به شرایط خاصی شود که نیاز به درمان دارند. عدم تعادل هورمونی یکی از اصلی‌ترین علائم اولیه ناباروری در زنان است. شرایط مرتبط با هورمون‌ها مانند PCOS و عدم تخمک گذاری می‌تواند باعث ناباروی در زنان شود.
نوسانات در سطح هورمون‌ها می‌تواند باعث ایجاد مشکلات مختلفی از جمله موارد زیر شود:
- افزایش وزن غیر قابل توضیح
- آکنه شدید
- سرد بودن دست‌ها و پاها
- کاهش میل جنسی با از دست دادن میل جنسی
- ترشحات نوک سینه
- افزایش رشد موهای صورت در خانم‌ها
- نازک شدن موهای سر
شرایط پزشکی زمینه‌ای
سایر عوامل موثری که ممکن است بر ناباروری در زنان تاثیر بگذارد عبارتند از:
- آسیب به لوله‌های فالوپ
- یائسگی زودرس
- PCOS
- اندومتریوز
- سرطان یا درمان‌های سرطان
چاقی
یک مطالعه در سال 2018 نشان داد که چاقی یکی از علائم ناباروی است. زنان چاق احتمال کمتری برای باردار شدن دارند و در معرض خطر بیشتری برای مشکلات دوران بارداری نسبت به زنان بدون مشکل اضافه وزن هستند. چاقی و اضافه وزن شرایط رایجی هستند که نه تنها بر سلامت عمومی بلکه تا حد زیادی بر سلامت باروری نیز تاثیر دارند. شیوع بالایی از زنان چاق در جمعیت نابارور وجود دارد و مطالعات متعدد ارتباط بین چاقی و ناباروی را برجسته کرده است. چاقی به عدم تخمک گذاری و بی نظمی‌های قاعدگی، کاهش نرخ باروری و کاهش پاسخ به درمان‌های باروی کمک می‌کند. چاقی همچنین باعث افزایش سقط جنین و عوارض برای مادر از جمله عارضه پری ناتال می‌شود. کاهش چاقی، به‌ویژه چاقی شکمی، با بهبود عملکرد تولید مثل همراه است. از این رو، درمان چاقی باید هدف اولیه در زنان نابارور چاق قبل از استفاده از داروهای تحریک تخمک گذاری یا تکنیک‌های کمک باروری باشد.
باردار نشدن
اولین و مهم‌ترین علائم اولیه ناباروری ، باردار نشدن پس از تلاش برای مدت معینی است. اگر زنی پس از 1 سال تلاس باردار نشده باشد، پزشک ممکن است ناباروری را تشخیص دهد. اگر زن بالای 35 سال سن داشته باشد، در صورتی که بعد از 6 ماه تلاش باردار نشده باشد، ممکن است نابارور باشد.
علائم اولیه ناباروری در مردان
علائم اولیه ناباروری در مردان شامل موارد زیر می‌باشد:
عدم تعادل هورمونی
انواع عدم تعادل هورمونی می‌تواند بر باروری مردان تاثیر بگذارد. دستگاه هورمونی مردانه از هورمون‌های مختلفی تشکیل شده است که هرکدام وظیفه خاصی را بر عهده دارند. به‌عنوان مثال، گنادوتروپین‌ها عملکرد بیضه‌ها را تنظیم می‌کنند و از انواع مختلفی هستند که عمده‌ترین آن‌ها هورمون لوتئینه کننده (LH) که بر تولید تستوسترون نظارت می‌کند و هورمون محرک فولیکول (FSH) که تولید اسپرم را تحریک می‌کند هستند. تستوسترون به نوبه خود نقش مهمی در تقویت عضلات و استخوان‌ها، افزایش سطح انرژی، بهینه سازی میل جنسی و حفظ نعوظ ایفا می‌کند. تستوسترون یک هومون کلیدی برای باروری مردان است، بنابراین مشکلات بیضه‌ها که این هورمون را تولید می‌کنند ممکن است منجر به ناباروری شود. غده هیپوفیز این هورمون‌ها را تولید می‌کند، بنابراین هرگونه مشکل در این غده نیز ممکن است بر ناباروری تاثیر بگذارد.
اختلال در نعوظ
از دیگر علائم اولیه ناباروری در مردان، می‌توان به اختلال در نعوظ اشاره کرد. تغییرات هورمونی، عوامل روانی یا مسائل جسمی ممکن است نعوظ یا حفظ آن را دشوار کنند. اگر این اتفاق عادی شود، ممکن است باعث تداخل در رابطه جنسی شود و نشانه‌ای از یک مشکل اساسی باشد. مطالعات نشان می‌دهد که اختلال نعوظ و یا انزال زودرس در هر یک نفر از مرد نابارور شیوع دارد. اگرچه اختلال نعوظ لزوما بر اسپرم تاثیر نمی‌گذارد یا مستقیما باعث ناباروری نمی‌شود، اما با مهار توانایی فرد در حفظ نعوظ به منظور انجام مقاربت جنسی و بارور سازی موفقیت آمیز تخمک، بر شانس باردار شدن تاثیر می‌گذارد. در برخی موارد، تحقیقات نشان می‌دهد که اختلال نعوظ و ناباروری ممکن است علل ریشه‌ای مشابهی مانند نقص‌های عصبی ماند دیابت، مولتیپل اسکلروزیس و بیماری پارکینسون داشته باشند. برای برخی از افراد، اختلال نعوظ ممکن است نشان دهنده عدم تعادل هورمونی باشد. عدم تعادل در تستوسترون، FSH و LH همگی می‌توانند بر عملکرد جنسی و باروری مرد تاثیر بگذارند.
مشکلات مربوط به انزال
داشتن مشکل در انزال یا مشاهده تغییرات در انزال مانند کاهش حجم مایع منی، ممکن است نشانه‌ای از یک مشکل اساسی مرتبط با ناباروری مرد باشد. اختلال انزال یکی از جدی‌ترین علائم ناباروی در بیماران جوان است. اگر مقاربت جنسی بدون هیچگونه انزال با موفقیت انجام شود، زوج قادر به باردار شدن نخواهند بود. بنابراین، ایجاد مدیریت اختلال در انزال برای زوج‌هایی که مایل به بچه دار شدن هستند به طور فزاینده‌ای حیاتی است. تجزیه و تحلیل مایع منی مهم‌ترین آزمایش برای تشخیص علائم اولیه ناباروری در مردان است. حجم انزال کافی برای حمل اسپرم به دستگاه تناسلی زنانه لازم است، بنابراین حجم انزال جزء ضروری تجزیه و تحلیل مایع منی است. اگر اختلال نعوظ بر کیفیت مایع منی مردان نابارور تاثیر بگذارد، حجم مایع منی آن‌ها معمولا کاهش می‌یابد. بنابراین حجم انزال باید به طور معمول بررسی شود تا کمبود حجم منی که بر اثر ناباروی مرتبط با اختلال نعوظ شناسایی و درمان شود.
تغییرات در بیضه‌ها
بیضه‌های سالم یکی از جنبه‌های مهم در باروری مردان هستند. بیضه‌های کوچک و سفت ممکن است از علائم ناباروی باشند. از سوی دیگر، بیضه‌های متورم، دردناک یا حساس ممکن است نشانه‌ای از یک مشکل اساسی مانند عفونت باشد که می‌تواند بر کیفیت اسپرم و باروری مردان تاثیر بگذارد. از جمله تغییرات در بیضه‌ها که می‌تواند باعث ناباروری مردان شود می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
واریسکول: واریسکول تورم سیاهرگ‌هایی است که بیضه را تخلیه می‌کنند. این مشکل شایع‌ترین علت برگشت پذیر ناباروری مردانه است. اگرچه دلیل دقیقی برای اینکه واریسکول باعث ناباروری می‌شود شناخته نشده است، اما ممکن است این مشکل به جریان خون غیرطبیعی مربوط باشد. واریسکول منجر به کاهش کمیت و کیفیت اسپرم می‌شود.
عفونت: برخی از عفونت‌ها می‌توانند در تولید اسپرم یا سلامت اسپرم اختلال ایجاد کنند یا باعث زخم شوند که عبور اسپرم را مسدود می‌کند. این عفونت‌ها شامل التهاب اپیدیدیم یا بیضه‌ها (اورکیت) و برخی از عفونت‌های مقاربتی از جمله سوزاک یا HIV هستند. اگرچه برخی از عفونت‌ها می‌توانند منجر به آسیب دائمی به بیضه‌ها شوند، اما در این صورت اسپرم هنوز هم قابل بازیابی است.
آنتی بادی‌هایی که به اسپرم حمله می‌کنند: آنتی بادی‌های ضد اسپرم سلول‌های سیستم ایمنی هستند که به اشتباه اسپرم‌ها را به‌عنوان مهاجم شناسایی کرده و سعی می‌کنند آن‌ها را از بین ببرند.
تومور: سرطان و تومورهای بدخیم می‌توانند به طور مستقیم از طریق غدد ترشح کننده هورمون‌های مربوط به تولید مثل، مانند غده هیپوفیز و… بر اندام‌های تناسلی مردان و باروری آن‌ها تاثیر بگذارند. در برخی موارد، جراحی، پرتودرمانی یا شیمی‌درمانی برای درمان تورموها می‌تواند بر باروری مردان تاثیر بگذارد.
بیضه نزول نکرده (پنهان): در برخی از مردان در طول رشد جنین، یک یا هردو بیضه از شکم به داخل کیسه‌ای که معمولا حاوی بیضه است (کیسه بیضه) منتقل نمی‌شوند. کاهش باروری در مردانی که این بیماری را داشته‌اند، شایع است.
نقص لوله‌های انتقال اسپرم: بسیاری از لوله‌های مختلف اسپرم را حمل می‌کنند. آن‌ها می‌توانند به دلایل مختلف، از جمله آسیب ناخواسته ناشی از جراحی، عفونت، تروما یا رشد غیر طبیعی، فیبروز کیستیک یا شرایط ارثی مسدود شوند. مسدود شدن این لوله‌ها می‌تواند در هر سطحی از جمله در داخل بیضه، در لوله‌های تخلیه کننده بیضه، در اپیدیدیم، مجرای دفران یا در مجاری ادراری رخ دهد و باعث ایجاد ناباروری در مردان شود.
جراحی‌های قبلی: برخی از جراحی‌ها ممکن است مانع از وجود اسپرم در انزال مردان و در نتیجه ناباروری شود از جمله این جراحی‌ها می‌توان به وازکتومی، جراحی پروستات، جراحی کیسه بیضه یا بیضه، جراحی‌های بزرگ شکم که برای سرطان بیضه و رکتوم انجام می‌شوند.
چاقی
تحقیقات انجام شده در سال 2015 به این امر اشاره می‌کنند که بسیاری از مطالعات چاقی را یکی از علائم ناباروی در مردان می‌دانند. چاقی می‌تواند خطر ابتلا به سایر بیماری‌ها را افزایش دهد که ممکن است بر باروری مردان مانند کیفیت اسپرم و اختلال عملکرد جنسی تاثیر بگذارد.
سایرعوامل خطر ناباروری
سایرعواملی که ممکن است باعث ایجاد علائم اولیه ناباروری در مردان و زنان شود عبارتند از:
- سن
- سیگار کشیدن
- مصرف ماری جوانا
- سابقه عفونت‌های مقاربتی
- استرس
- رژیم غذایی نامناسب
- مصرف الکل و…
چه زمانی باید به دکتر مراجعه کنیم؟
هر کسی که علائم اولیه ناباروری را تجربه می‌کند و بیش از یک سال ( یا 6 ماه برای خانم‌هایی بالای 35 سال) برای باردار شدن تلاش کرده است، ممکن است نیاز داشته باشد برای تشخیص دقیق به پزشک مراجعه کند. با این حال زنان باید در صورت مشاهده علائم زیر به پزشک مراجعه کنند:
- سن آن‌ها بیشتر از 35 سال است و شش ماه یا بیشتر برای باردار شدن تلاش کرده‌اند.
- سن بالای 40 سال دارند.
- قاعدگی‌های نامنظم یا عدم قاعدگی را تجربه می‌کنند.
- قاعدگی‌های بسیار دردناک دارند.
- مشکلات باروری در آن‌ها تشخیص داده شده است.
- اندومتریوز یا بیماری‌هاس التهابی لگن در آن‌ها تشخیص داده شده است.
- چندین سقط جنین داشته‌اند.
- تحت درمان سرطان قرار گرفته‌اند.
مردان نیز در صورت وجود علائم زیر باید به پزشک مراجعه کنند:
- تعداد کم اسپرم یا سایر مشکلات اسپرم
- سابقه مشکلات بیضه، پروستات یا مشکلات جنسی
- قرار داشتن تحت درمان سرطان
- بیضه‌های کوچک یا تورم در کیسه بیضه
- سابقه ابتلای اعضای خانواده به ناباروری
گاهی اوقات ممکن است راه‌های ساده‌ای برای اصلاح سبک زندگی در جهت بهبود باروری وجود داشته باشد، در حالی که سایرعلل زمینه‌ای ممکن است نیاز به درمان داشته باشند. حتی پس از تشخیص ناباروری هنوز ممکن است راه‌هایی برای باردار شدن وجود داشته باشد که افراد می‌توانند با مراجعه به پزشک متخصص امتحان کنند.
سخن پایانی
آرزوی داشتن فرزند یکی از خصوصیاتی است که خدا در وجود زوجین قرار داده تا منجر به احیای نسل انسان‌ها شود. اما گاهی به دلیل شرایط خاص امکان این امر به صورت طبیعی وجود ندارد. عوامل مختلفی وجود دارد که بر باروری زوجین تاثیر می‌گذارد. خوشبختانه امروزه با پیشرفت علم پزشکی و تکنولوژی روش‌های درمان ناباروری مختلفی یافت شده است. هرچند امروزه روش‌های درمانی زیادی برای ناباروی وجود دارد، اما باید بدانید که پروسه درمان ناباروری نیازمند صبر و حمایت‌های مالی و عاطفی زیادی است. در این مقاله به بررسی علائم ناباروی در زنان و مردان پرداختیم. از اینکه تا پایان این مقاله با ما همراه بودید از شما متشکریم.