IUI (تلقیح داخل رحمی) نوعی لقاح مصنوعی است. اسپرمهایی که شسته و غلیظ شدهاند در طول تخمک گذاری مستقیما در داخل رحم قرار میگیرند. این به اسپرم سالم کمک میکند تا به تخمک زمانی که توسط تخمدان آزاد میشود، نزدیکتر شود. این روش یک درمان رایج باروری برای زوجها یا افرادی است که مایل به باردار شدن هستند. در این مقاله به بررسی درمان ناباروری به روش IUI و نکات لازم درمورد آن خواهیم پرداخت. در ادامه با ما همراه باشید.
IUI چیست؟
لقاح داخلی رحمی (IUI) نوعی لقاح مصنوعی و درمانی برای ناباروری است که در آن اسپرم مستقیما در رحم فرد قرار میگیرد. در طول یک بارداری طبیعی، اسپرم باید از واژن و از طریق دهانه رحم به سمت رحم و لولههای فالوپ حرکت کند. تنها 5 درصد از اسپرمها میتوانند از واژن به رحم بروند. اینجا جایی است که اسپرم و تخمک بههم میرسند و لقاح اتفاق میافتد.
با IUI اسپرم جمعآوری، شسته و غلیظ میشود تا فقط اسپرمهای با کیفیت بالا باقی بمانند. این اسپرمها مستقیما با یک کاتتر (لوله نازک) در رحم قرار میگیرند و آنها را به لولههای فالوپ نزدیکتر میکند. IUI رسیدن اسپرم به تخمک را آسانتر میکند؛ زیرا زمان و مسافتی را که باید طی کند به حداقل میرسد. این روش شانس افراد را برای باردار شدن افزایش میدهد.
ارائه دهندگان مراقبتهای بهداشتی مربوطه اغلب IUI را قبل از سایر درمانهای تهاجمیتر و گران قیمت باروری امتحان میکنند. IUI را میتوان با اسپرم همسر یا اسپرم اهدایی انجام داد. گاهی ممکن است فرد تحت درمان داروهای باروری مصرف کند تا اطمینان حاصل شود که تخمکها در طول تخمک گذاری آزاد میشوند.
دلایل انجام IUI
افراد به دلایل زیادی مانند مسائل ناباروری یا بهعنوان یک گزینه برای باروری زوجهای همجنس یا زنانی که میخواهند بدون همسر و با استفاده از اسپرم اهدایی بچه دار شوند، IUI را انجام میدهند. در صورت وجود شرایط زیر میتوان از تلقیح داخل رحمی (IUI) استفاده کرد:
- مشکلات مخاط دهانه رحم یا سایر مشکلات دهانه رحم: دهانه رحم شما واژن و رحم را از یکدیگر جدا میکند. مخاط تولید شده توسط دهانه رحم به اسپرم کمک میکند تا از واژن، از طریق رحم و لولههای فالوپ شما حرکت کند. مخاط غلیظ میتواند حرکت را برای اسپرمها سخت کند. با IUI اسپرم دهانه رحم شما را دور میزند و مستقیما به رحم میرود.
- تعداد کم اسپرم یا سایر اختلالات اسپرم: تجزیه و تحلیل مایع منی بخشی از درمان ناباروری به روش IUI است. ممکن است این تحلیل نشان دهد که اسپرم همسر شما کوچک، ضعیف، کُند یا به شکل عجیبی است یا اینکه همسر شما اسپرم زیادی ندارد. IUI میتواند به این مشکلات کمک کند؛ زیرا فقط اسپرم با کیفیت بالا انتخاب شده و در درمان شما استفاده میشود.
- استفاده از اسپرم اهدایی: IUI همچنین زمانی استفاده میشود که افراد از اسپرم شخصی استفاده میکنند که شریک زندگی فرد نیست. به این تلقیح اهدایی (DI) گفته میشود. DI زمانی انجام میشود که همسر اسپرم نداشته باشد یا کیفیت اسپرم آنقدر پایین باشد که نتوان از اسپرم استفاده کرد. زنان مجرد یا زوجهای همجنس که مایل به بارداری هستند نیز میتوانند از اسپرم اهدایی استفاده کنند.
- اختلال انزال یا نعوظ: هنگامی که زوج نتواند نعوظ داشته باشد یا نعوظ داشته باشد اما قادر به انزال نباشد میتوان از IUI استفاده کرد.
- آلرژی به منی: در موارد نادر، افراد به مایع منی شریک زندگی خود حساسیت دارند. این میتواند باعث سوزش، ورم، قرمزی در واژن شود. IUI میتواند در این مورد موثر باشد؛ زیرا پروتئینهای ایجاد کننده آلرژی در طی شستشوی اسپرم حذف میشوند.
- ناباروری بدون دلیل: این مورد زمانی اتفاق میافتد که ارائه دهندگان مراقبتهای بهداشتی نمیتوانند علت ناباروری را پیدا کنند.
پروسه IUI چقدر طول میکشد؟
روش IUI تقریبا 4 هفته (حدود 28 روز) از ابتدا تا انتهای آن به طول میانجامد. طول این پروسه تقریبا به اندازه یک سیکل قاعدگی منظم است.
- قبل از شروع فرایند IUI شما (و همسرتان) یک معاینه کامل خواهید داشت که میتواند شامل آزمایش خون، تجزیه و تحلیل مایع منی، سونوگرافی و سایر تشخیصها باشد.
- · به برخی از افراد داروی خوراکی باروری به مدت 5 روز و یا داروهای تزریقی به مدت 2 هفته داده میشود. این باعث افزایش احتمال تخمک گذاری و آزادسازی چندین تخمک میشود. البته همه افراد به این داروها نیاز ندارند.
- تلقیح یک فرایند سریع است. تنها چند دقیقه طول میکشد تا اسپرم وارد شود. ممکن است پزشک از شما بخواهد که حدود 15 دقیقه بعد از انجام تلقیح دراز بکشید.
- میتوانید دو هفته بعد از IUI تست بارداری انجام دهید.
آیا انجام IUI موثر است؟
موفقیت فرایند IUI بسته به علت اصلی ناباروری، متفاوت است. IUI در افرادی که ناباروری غیرقابل توضیح دارند و افرادی که مشکل مخاط دهانه رحم یا مشکلات انزال دارند، بهترین عملکرد را دارد. IUI در شرایط خاصی مانند اختلالات لوله فالوپ، اندومتریوز یا اختلال شدید اسپرم ممکن است عملکرد موفقیت آمیزی نداشته باشد. درمانهایی مانند IVF (لقاح آزمایشگاهی) در این موارد بهتر عمل میکند.
تفاوت بین IVF و IUI چیست؟
لقاح داخل رحمی (IUI) با لقاح آزمایشگاهی (IVF) متفاوت است. در روش IUI لقاح در داخل لوله فالوپ شما انجام میشود. در این روش یک نمونه اسپرم جمعآوری و شسته میشود تا فقط اسپرم باکیفیت باقی بماند. این نمونه در هنگام تخمک گذاری با کاتتر وارد رحم شما میشود. IUI به اسپرم کمک میکند تا به امید اینکه به لقاح ختم شود، راحتتر به تخمک برسد. با IVF اسپرم و تخمک در خارج از بدن شما (آزمایشگاه) بارور میشوند و سپس بهعنوان جنین در رحم شما قرار میگیرند. IUI نسبت به IVF ارزانتر و کمتر تهاجمی است. IUI درصد موفقیت کمتری در هر سیکل دارد.
مراحل درمان IUI چیست؟
هر برنامه درمانی و ارائه دهنده مراقبت بهداشتی ممکن است روند کمی متفاوت را ارائه دهند. درمان IUI به طور معمول شامل موارد زیر است:
1. تخمک گذاری
- پزشک شما باید بداند دقیقا چه زمانی تخمک گذاری میکنید. زمان تخمک گذاری برای اطمینان از تزریق اسپرم در زمان مناسب بسیار مهم است.
- تعیین زمان تخمک گذاری را میتوان با استفاده از کیت پیش بینی تخمک گذاری در خانه انجام داد که هورمون لوتئین کننده (LH) را تشخیص میدهد. ارائه دهنده مراقبتهای بهداشتی شما همچنین میتواند LH را در آزمایش خون تشخیص دهد. آنها همچنین ممکن است از سونوگرافی ترانس واژینال برای جستجوی علائم بالغ شدن تخمک استفاده کنند.
- گاهی اوقات، پزشک به شما تزریق گنادوتروپین جفتی انسان (HCG) یا سایر داروهای باروری را پیشنهاد میدهد تا در هنگام تخمک گذاری یک یا چند تخمک آزاد کنید. تخمک گذاری معمولا 10 الی 16 روز پس از اولین روز پریود شما اتفاق میافتد. تلقیح (قرار دادن اسپرم در رحم) معمولا در عرض 24 الی 36 ساعت پس از تشخیص LH (در خون یا ادرار) یا پس از تزریق HCG انجام میشود.
2. آماده سازی نمونه منی
- همسر شما در روز انجام IUI نمونه اسپرم تازه را ارائه میدهد. در برخی موارد، همسر شما میتواند نمونه را قبلا ارائه دهد و ارائه دهنده مراقبتهای بهداشتی شما میتواند آن را تا زمان استفاده منجمد کند. اگر از اهدا کنندهی اسپرم استفاده میکنید، نمونه ذوب شده و آماده تلقیح میشود.
- اسپرم برای تلقیح از طریق فرایندی به نام شستشوی اسپرم آماده میشود که مقدار مشخصی از اسپرم سالم را جداسازی میکند. اگر از اسپرم اهدایی استفاده شود، بانک اسپرم معمولا اسپرمهایی را که قبلا شسته شدهاند را برای IUI میفرستد.
3. لقاح
- روش تلقیح ساده است و تنها چند دقیقه به طول میانجامد. شما بر روی تخت دراز خواهید کشید، پزشک یک اسپکولوم را در واژن شما (مشابه آنچه در طی آزمایش پاپ اسمیر انجام میشود) قرار میدهد. ویال حاوی نمونهای از اسپرم سالم را به انتهای یک لوله بلند، نازک و انعطاف پذیر (کاتتر) متصل میکند. سپس یک کاتتر از طریق دهانه رحم به داخل رحم شما وارد میشود. در نهایت، پزشک نمونه اسپرم شسته شده را به رحم شما تزریق میکند. سپس کاتتر و به دنبال آن اسکولوم را خارج میکند.
- ممکن است پزشک از شما بخواهد 10 الی 30 دقیقه پس از تلقیح دراز بکشید. بارداری در صورتی اتفاق میافتد که اسپرم تخمک را بارور کند و تخمک بارور شده در پوشش داخلی رحم شما کاشته شود.
- ممکن است بعد از IUI به شما پروژسترون تجویز شود. پروژسترون به حفظ پوشش داخلی رحم کمک میکند و میتواند شانس لانه گزینی را افزایش دهد.
- تقریبا دو هفته پس از IUI میتوانید آزمایش بارداری بدهید.
لطفا با پزشک یا ارائه دهنده مراقبتهای بهداشتی خود مشورت کنید تا بهترین درک از فرایند IUI و آنچه باید انتظار داشته باشید را به دست آورید. نتیجه مورد انتظار تلقیح داخل رحمی این است که اسپرم به داخل لوله فالوپ شنا کرده و تخمک منتظر را بارور کند و در نتیجه حاملگی رخ دهد. بسته به دلایل ناباروی، IUI میتواند با چرخه طبیعی تخمک گذاری یا داروهای باروری هماهنگ شود.
آماده شدن برای IUI
تلقیح داخل رحمی شامل هماهنگی دقیق قبل از عمل است. قبل از شروع درمان IUI، به معاینه پزشکی کامل و آزمایشهای باروری نیاز دارید. همسر شما نیز باید معاینه و آزمایشات لازم را انجام دهد. این آزمایشات میتواند شامل موارد زیر باشد:
- معاینه رحم
- سونوگرافی تخمدانها
- تجزیه و تحلیل مایع منی
- غربالگری عفونتهای مقاربتی (STIs) و سایر بیماریهای عفونی
- آزمایش خون
پزشک ممکن است مصرف اسید فولیک (که در اکثر ویتامینهای دوران بارداری وجود دارد) را حداقل سه ماه قبل از بارداری (یا درمان IUI) توصیه کند.
از جمله اقدامات قبل از انجام IUI عبارتند از:
- آماده کردن نمونه مایع منی: همسر شما یک نمونه مایع منی را در مطب دکتر ارائه میدهد. در صورتی که از اسپرم اهدایی استفاده شود، اسپرم فریز شده ذوب و آماده سازی میشود. از آنجایی که عناصر غیر اسپرم در مایع منی مرد میتوانند واکنشهایی را در بدن زن ایجاد کنند که در لقاح اختلال ایجاد کند، نمونه به گونهای شسته میشود که اسپرم بسیار فعال و طبیعی را از اسپرم بی کیفیت و سایر عناصر جدا میکند. احتمال بارداری با استفاده از یک نمونه بسیار کوچک و متمرکز اسپرم سالم افزایش مییابد.
- نظارت بر تخمک گذاری: از آنجایی که زمان IUI بسیار مهم است، نظارت بر علائم تخمک گذاری قریبالوقوع بسیار مهم است. برای انجام این کار، ممکن است استفاده از کیت پیش بینی تخمک گذاری ادرار در خانه استفاده کنید که تشخیص میدهد بدن شما افزایش یا ترشح هورمون لوتئین کننده (LH) را تشخیص میدهد. یا یک روش تصویر برداری که به پزشک اجازه میدهد تخمدانها و رشد تخمک را تجسم کند (سونوگرافی ترانس واژینال) میتواند انجام شود. همچنین ممکن است به شما تزریق گنادوتروپین یا داروهایی برای تخمک گذاری یک یا چند تخمک در زمان مناسب داده شود.
- تعیین زمان بندی: اکثر IUIها یک یا دو روز پس از تشخیص تخمک گذاری انجام میشوند. پزشک یا ارائه دهنده مراقبتهای بهداشتی برنامهای برای زمان بندی عمل و آنچه باید انتظار داشته باشید، مشخص خواهد کرد.
از درمان IUI چه انتظاراتی داشته باشیم؟
ویزیت برای تلقیح داخل رحمی حدود 15 الی 20 دقیقه طول میکشد و معمولا در مطب یا کلینیک پزشک انجام میشود. خود عمل IUI تنها یک الی دو دقیقه طول میکشد و نیازی به مصرف دارو یا مسکن ندارد. پزشک یا یک پرستار آموزش دیده میتواند این کار را انجام دهند.
علائم خفیفی وجود دارد که میتوانید پس از انجام IUI تجربه کنید:
- گرفتگی خفیف
- لکه بینی به مدت یک الی دو روز
بیشتر افراد بلافاصله پس از انجام IUI به فعالیتهای عادی خود ادامه میدهند. شما باید از هرچیزی که بعد از IUI باعث میشود احساس ناراحتی کنید، اجتناب کنید؛ اما معمولا محدودیت خاصی وجود ندارد. تست بارداری را میتوان حدود دو هفته پس از انجام IUI انجام داد.
نتیجه IUI
قبل از انجام تست بارداری خانگی دو هفته صبر کنید. آزمایش خیلی زود میتواند نتایج زیر را به دنبال داشته باشد:
- منفی کاذب: اگر هورمونهای بارداری هنوز در سطوح قابل اندازه گیری نباشند، نتیجه آزمایش ممکن است منفی باشد؛ در حالی که در واقع شما باردار هستید.
- مثبت کاذب: اگر از داروهای تحریک کننده تخمک گذاری مانند HCG استفاده میکنید، دارویی که هنوز در بدن شما در گردش است، میتواند نشان دهنده بارداری باشد! درحالی که واقعا باردار نیستید.
آیا IUI فرایندی دردناک است؟
برای انجام IUI هیچ نیازی به بیهوشی نیست و این روش درناک نیست. با این حال، ممکن است در حین و بلافاصله پس از لقاح، گرفتگی و احساس درد خفیف داشته باشید.
در طول IUI از چه داروهایی استفاده می شود؟
فرایند IUI اغلب با داروهای باروری ترکیب میشود که تخمدانهای شما را تحریک کند تا بیشترین تعداد تخمک را تولید و آزاد کنند. با این حال همه افراد به داروهای باروری نیازی ندارند. برخی از داروهای رایج در طول IUI عبارتند از:
- کلومیفن سیترات (کلومید یا سروفن)
- لتروزول
- HCG (گنادوتروپین جفتی انسانی)
- FSH (هورمون محرک فولیکول)
- ویتامینهای دوران بارداری (برای همه بارداریها توصیه میشوند)
پزشک یا ارائه دهنده مراقبتهای بهداشتی تعیین میکند که آیا داروهای باروری بهعنوان بخشی از درمان IUI شما استفاده شوند یا خیر.
هزینه IUI
هزینه IUI بسته به کلینیک باروری که استفاده میکنید، سابقه سلامتی شما، استفاده از داروها و تستهای تشخیص، متفاوت است. به طور کلی، هزینه درمان ناباروری در ایران پایینتر از سایر کشورها است. این هزینه شامل هزینه دارو، هزینه اقدامات تشخیصی (ویزیت، سونوگرافی، آزمایش و…) و هزینه انجام فرایند است. IUI نسبت به سایر درمانهای ناباروری مانند IVF هزینه کمتری دارد. هزینه IUI در سال 1401 در ایران به طور متوسط از 100000 الی 3500000 تومان متغیر است.
خطرات IUI چیست؟
IUI در مقایسه با سایر درمانهای ناباروری تهاجمیتر مانند IVF خطرات کمتری دارد. برخی از خطرات IUI عبارتند از:
- حاملگی چندقلو: درصورت مصرف داروهای باروری ممکن است بیش از یک تخمک آزاد کنید. این شانس شما برای باردار شدن دوقلو، سه قلو یا بیشتر را افزایش میدهد. بارداری چندقلو خطر زایمان زودرس و وزن کم نوزاد هنگام تولد را در پی دارد.
- عفونت: ابتلا به عفونت پس از IUI نادر است.
- لکه بینی: انجام IUI ممکن است باعث خونریزی واژینال کمی شود.
- سندرم تحریک بیش از حد تخمدان (OHSS): سندرم تحریک بیش از حد تخمدان یک عارضه ناشی از مصرف بیش از حد داروهای باروری است. OHSS باعث دردناک و متورم شدن تخمدانها میشود.
عوارض IUI
برخی از افراد عوارض جانبی خفیفی را از مصرف داروهای باروری تجربه میکنند. شایعترین عوارض بعد از IUI ، احساس گرفتی و لکه بینی است. IUI میتواند از نظر ذهنی و جسمی دشوار باشد. زوجها یا افرادی که از مشکلات ناباروری رنج میبرند و به دنبال فناوریهای کمک باروری هستند، اغلب با افسردگی دست و پنجه نرم میکنند. اگر احساس ناامیدی و افسردگی میکنید، با ارائه دهنده مراقبتهای بهداشتی خود صحبت کنید تا بتوانند در این زمینه به شما کمک کنند.
IUI چقدر در باردار شدن موثر است؟
IUI به خصوص زمانی که از داروهای باروری استفاده میشود، میتواند بسیار موثر باشد. نرخ بارداری با استفاده از درمان IUI در هنگام استفاده از داروهای باروری میتواند تا 20 درصد موثر باشد. اثربخشی IUI بیشتر به علت اصلی ناباروری و سن مادر بستگی دارد. نرخ باروری با استفاده از IUI تقریبا مشابه یک باروری طبیعی است؛ به این معنی که IUI شانس افراد را به یک درصد موفقیت معمولی افزایش میدهد.
تشخیص بارداری پس از IUI
تقریبا 2 هفته پس از IUI متوجه خواهید شد که آیا باردار هستید یا خیر. مدت زمان زیادی طول میکشد تا گنادوتروپین جفتی انسان (HCG) در خون یا ادرار شناسایی شود. پزشک به شما اطلاع میدهد که آیا باید برای آزمایش خون برای تشخیص بارداری مراجعه کنید یا میتوانید از آزمایش ادرار در خانه استفاده کنید.
چند دوره IUI را باید قبل از IVF امتحان کنید؟
اکثر پزشکان قبل از انجام یک درمان باروری دیگر مانند IVF، سه دوره IUI را پیشنهاد میکنند. اگر بیش از 40 سال داشته باشید، برخی از پزشکان فقط یک دوره IUI را قبل از درمان IVF توصیه میکنند. این مسئله به این دلیل است که میزان موفقیت IVF برای افراد بالای 40 سال بالاتر است و درمان به موقع بسیار مهم است. در برخی موارد، استفاده مستقیم از درمان IVF و حذف IUI ممکن است برای شما بهتر باشد. این در صورتی است که به بیماریهایی مانند اندومتریوز، آسیب لولههای فالوپ یا سن بالای مادر مبتلا باشید.
اگر بعد از سه دوره IUI باردار نشدید، پزشک شما درمورد اقدامات بعدی با شما صحبت خواهد کرد.
چه زمانی باید با پزشک تماس بگیریم؟
اگر از داروهای باروری برای IUI استفاده میکنید، در صورت بروز هریک از موارد زیر باید با ارائه دهنده مراقبتهای بهداشتی خود تماس بگیرید.
- درد شدید لگن یا شکم
- تهوع و استفراغ
- نفس تنگی
- افزایش وزن ناگهانی
- سرگیجه و احساس سبکی سر
آیا میتوان شانس بارداری با IUI را افزایش داد؟
عوامل مختلفی میتوانند شانس بارداری با IUI را افزایش دهند. این عوامل عبارتند از:
- سن
- استفاده از داروهای باروری
- دلیل ناباروری
- شرایط سلامتی
پزشک اقدامات لازم برای افزایش شانس شما برای بارداری از طریق IUI را انجام خواهد داد.
نرخ موفقیت IUI چقدر است؟
جدا از دیگر دلایل ناباروری، سن مهمترین فاکتور برای اندازه گیری میزان موفقیت بارداری با استفاده از IUI است. بسیاری از پزشکان برای افزایش شانس بارداری با استفاده از IUI، انجام این روش را تا قبل از 40 سال پیشنهاد میکنند. تحقیقات نشان داده است که با افزایش سن، تعداد و کیفیت تخمکها در افراد کاهش مییابد.
نرخ باروری از طریق IUI بر اساس سن به شرح زیر است:
- سن 20 الی 30 سال: 17.6%
- سن 31 الی 35 سال: 13.3%
- سن 36 الی 38 سال: 13.4%
- سن 39 الی 40 سال: 10.6%
- بالای 40 سال: 5.4%
آیا IUI بهتر از IVF است؟
اکثر افراد IUI را قبل از IVF امتحان میکنند، زیرا این روش مقرون به صرفهتر است و کمتر تهاجمی است. در برخی موارد، ارائه دهنده مراقبتهای بهداشتی شما تصمیم میگیرد که IUI برای شما کارساز نباشد و IVF را توصیه میکند. این میتواند به دلیل سن یا دلیل اصلی ناباروری باشد. به طور کلی، نمیتوان گفت که یک درمان بهتر از دیگری است اما ممکن است یک روش شانس بیشتری برای باردار شدن به شما بدهد.
آیا میتوان پس از IUI رابطه جنسی داشت؟
بله. شما میتوانید قبل و بعد از IUI رابطه جنسی داشته باشید. شما میتوانید شانس بارداری خود را با داشتن رابطه جنسی در روز انجام IUI یا روز بعد از آن افزایش دهید.
سخن پایانی
اگر برای باردار شدن مشکل دارید، با ارائه دهنده مراقبتهای بهداشتی خود صحبت کنید. بسیاری از مردم با ناباروری دست و پنجه نرم میکنند و گزینههایی برای کمک به آنها وجود دارد. IUI ممکن است یکی از این گزینهها باشد. پزشک متخصص برای تعیین درمان مناسب ناباروری برای کمک به بارداری موفق با شما همکاری خواهد کرد. در این مقاله از سایت دکتر باورساد کریمی به بررسی درمان ناباروری به روش IUI و هرآنچه لازم است درمورد این روش بدانید، پرداختیم. از اینکه تا پایان با ما همراه بودید، از شما متشکریم.