واژه ناباروری زنان به‌عنوان یک اصطلاح کلی برای توضیح حالتی به کار می‌رود که یک زن قادر به باردار شدن نیست. هنگامی که یک زوج علیرغم داشتن رابطه جنسی محافظت نشده بعد از یک سال موفق به بارداری نشوند، هر دو باید یک ارزیابی فیزیکی و پزشکی جامع را انجام دهند. تست ناباروری زنان و تجریه و تحلیل مایع منی برای مردان باید بلافاصله برای تشخیص ناباروری انجام شود. از آنجایی که عوامل مردانه تقریبا 50 درصد از تمام عوامل ناباروری را تشکیل می‌دهند، بررسی هر دو طرف برای مشکلات احتمالی ناباروری بسیار حائز اهمیت است. در این مقاله به بررسی روش‌های تست ناباروری زنان خواهیم پرداخت. در ادامه با ما همراه باشید.
تست ناباروری زنان از صفر تا صد
تست ناباروری برای زنانی که سن آن‌ها بالای 35 سال است یا یکی از موارد زیر را در سابقه پزشکی یا معاینه فیزیکی خود دارند باید پس از 6 ماه انجام شود:
- سابقه سیکل قاعدگی نامنظم (با فاصله بیش از 35 روز یا عدم قاعدگی)
- مشکلات شناخته شده یا مشکوک رحم، لوله‌های فالوپ یا سایر مشکلات در حفره لگنی (آندومتریوز یا چسبندگی رحم)
هرگونه ارزیابی برای ناباروری باید به روشی متمرکز و مقرون به صرفه برای یافتن همه عوامل مرتبط با ناباروری انجام شود و این ارزیابی شامل مرد و زن می‌باشد. ابتدا باید روش‌های کم تهاجمی که می‌تواند شایع‌ترین علل ناباروری در زنان و مردان را تشخیص دهد انجام شود. در سرعت و میزان ارزیابی باید ترجیحات زوجین، سن زن، مدت ناباروری و ویژگی‌های منحصر به فرد سابقه پزشکی و معاینات فیزیکی در نظر گرفته شود.
آزمایشات زیر ممکن است به‌عنوان بخشی از تست ناباروری زنان توسط پزشک توصیه شود:
هیتسروسالپنگوگرام (HSG)
هیتسروسالپنگوگرام یا HSG یک روش اشعه ایکس است که برای بررسی باز بودن لوله‌های فالوپ و طبیعی بودن داخل حفره رحم استفاده می‌شود. HSG یک روش سرپایی است که معمولا کمتر از 5 دقیقه طول می‌کشد تا انجام شود. این روش معمولا پس از سیکل قاعدگی و قبل از تخمک‌گذاری انجام می‌شود. برای انجام هیتسروسالپنگوگرام زن در زیر فلوروسکوپ روی تخت قرار می‌گیرد. سپس متخصص زنان یا رادیولوژیست بیمار را معاینه کرده و یک اسپکولوم را در واژن قرار می‌دهد. دهانه رحم تمیز می‌شود و یک دستگاه (کانولا) در دهانه رحم قرار می‌گیرد. پزشک به آرامی رحم را با مایعی حاوی ید (مایع قابل مشاهده با اشعه ایکس) از طریق کانولا پر می‌کند. کنتراست به صورت سفید در تصویر دیده می‌شود و می‌تواند حرکت مایع از کانولا را در رحم و لوله‌های فالوپ نشان دهد. همانطور که کنتراست وارد لوله‌ها می‌شود، طول لوله‌ها را مشخص می‌کند و در صورت بازبودن، انتهای آن‌ها بیرون می‌ریزد. ناهنجاری‌های داخل حفره رحم نیز ممکن است در طول هیتسروسالپنگوگرام توسط پزشک با مشاهده تصاویر اشعه ایکس شناسایی شود. روش هیتسروسالپنگوگرام برای ارزیابی تخمدان‌ها یا تشخیص آندومتریوز طراحی نشده است و نمی‌تواند فیبروم‌هایی را که خارج از حفره آندومتر هستند، شناسایی کند. اغلب نماهای جانبی رحم و لوله‌ها با تغییر موقعیت زن روی تخت به دست می‌آید. پس از HSG زن می‌تواند فورا به فعالیت‌های عادی بازگردد. با این حال برخی از پزشکان توصیه می‌کنند که چند روز پس از انجام HSG از رابطه جنسی خودداری کنند.
سونوگرافی ترانس واژینال
سونوگرافی ترانس واژینال یک روش تصویر برداری برای تست ناباروری زنان است که به پزشک اجازه می‌دهد حفره لگن و اندام‌های داخل لگن شما را ببیند. این اندام‌ها شامل دهانه رحم، رحم، لوله‌های فالوپ و تخمدان‌ها هستند. سونوگرافی ترانس واژینال می‌تواند ساختارها یا رشد غیرطبیعی را در ناحیه لگن نشان دهد که ممکن است نشان دهنده یک اختلال یا بیماری باشد. سونوگرافی ترانس واژینال ممکن است برای نظارت بر بارداری نیز تجویز شود. سونوگرافی ترانس واژینال نسبت به سونوگرافی شکمی دید دقیق‌تری از اندام‌ها و بافت داخل حفره لگنی ارائه می‌دهد. سونوگرافی ترانس واژینال از امواج صوتی برای ضبط تصویر از حفره لگن و اندام‌ها استفاده می‌کند و این تصاویر را روی صفحه نمایش می‌دهد. یک ابزار به نام مبدل در واژن قرار می‌گیرد و امواج صوتی را آزاد می‌کند تا از ساختارهای مختلف داخل لگن منعکس شود. امواج صوتی به مبدل بر می‌گردند و در آنجا به سیگنال‌های الکتریکی تبدیل می‌شوند. این سیگنال‌ها یک تصویر بصری از اندام‌های لگنی شما را بر روی صفحه نمایش می‌فرستند که پزشک می‌تواند آن را مشاهده کند. سونوگرافی ترانس واژینال می‌تواند از 15 دقیقه تا 1 ساعت به طول بیانجامد. پزشک می‌تواند از طریق سونوگرافی ترانس واژینال رخم و تخمدان‌ها را از نظر ناهنجاری‌هایی مانند فیبروم‌ها و کیست‌های تخمدان بررسی کند.
تست ذخیره تخمدان
توانایی یک زن برای باردار شدن به طور طبیعی با افزایش سن کاهش می‌یابد. در سنین بالاتر، زنان تخمک کمتری دارند، کیفیت تخمک پایین می‌آید و تخمک‌ها ناهنجاری‌های بیشتری در کروموزوم‌ها دارند. همه این عوامل در کنار هم به این معنی است که زنان مسن‌تر میزان بارداری کمتر و سقط جنین بالاتری دارند.یکی ار راه‌های رایج برای تست ناباروری زنان، آزمایش ذخیره تخمدان از طریق اندازه گیری هورمون‌های مختلف است. در هنگام تست ذخیره تخمدان زن، پزشک تلاش می‌کند تا پیش بینی کند که آیا او می‌تواند تخمک یا تخمک‌هایی با کیفیت خوب تولید کند و تخمدان‌های او چقدر به سیگنال‌های هورمونی مغز وی پاسخ می‌دهند. رایج‌ترین آزمایش برای تست ذخیره تخمدان، آزمایش خون برای بررسی هورمون محرک فولیکول (FSH) است که در روز سوم سیکل قاعدگی انجام می‌شود. علاوه بر سطح FSH، پزشک ممکن است آزمایش‌های خون دیگری مانند استرادیول، هورمون آنتی مولرین (AMH) و یا inhibin-B، و همچنین سونوگرافی ترانس واژینال برای انجام شمارش فولیکول‌های آنترال (تعداد فولیکول‌ها یا کیسه‌های تخمک که در اوایل چرخه قاعدگی مشاهده می‌شود) را انجام دهد. این سطوح هورمونی می‌تواند اطلاعات مهمی را درمورد نحوه عملکرد تخمدان‌ها و غده هیپوفیز نشان می‌دهد.
غده هیپوفیز FSH را برای رشد فولیکول تولید می‌کند. فولیکول یک کیسه کوچک است که حاوی تخمک است. معمولا سطح FSH در ابتدای چرخه قاعدگی کمتر است و سپس بالاتر می‌رود و باعث رشد فولیکول و همچنین بالغ شدن تخمک می‌شود. به همین ترتیب، فولیکول استرادیول آزاد می‌کند. این سطوح بالای استرادیول به نوبه خود به هیپوفیز علامت می‌دهد تا FSH کمتری تولید کند. اگر تخمک و فولیکول به دلیل افزایش FSH خیلی زود شروع به رشد کنند، استرادیول سریع‌تر تولید می‌شود. اگر رشد خیلی سریع باشد، تخمک به درستی بالغ نمی‌شود. به طور کلی، زنانی که سطح FSH و یا استرادیول در روز سوم سیکل قاعدگی آن‌ها بالاست، در مقایسه با زنان هم سن، احتمال کمتری برای بچه دار شدن پس از لقاح یا IVF دارند.
هورمون آنتی مولرین (AMH) آزمایش دیگری برای تست ذخیره تخمدان است. AMH در فولیکول ساخته می‌شود و به تعداد تخمک‌ها بستگی دارد. سطح AMH را می‌توان در هر زمانی در طول سیکل قاعدگی اندازه گیری کرد.
آزمایش ذخیره تخمدان به منظور تست ناباروری زنان برای کسانی که خطر کاهش ذخیره تخمدانی آن‌ها بیشتر است، مانند زنانی که در معرض خطر بیشتری هستند، اهمیت بیشتری دارد. این زنان عبارتند از:
- زنانی که بالای 35 سال سن دارند.
- زنانی که سابقه خانوادگی یائسگی زودرس دارند.
- زنانی که یک تخمدان دارند.
- زنانی که سابقه جراحی قبلی تخمدان، شیمی درمانی یا پرتو درمانی داشته باشند.
- زنانی که ناباروری غیر قابل توضیح دارند.
- زنانی که پاسخ ضعیفی به تحریک تخمدان از طریق گنادوتروپین نشان داده باشند.
سایر آزمایش‌های خون
هورمون محرک تیروئید (TSH) و سطح پرولاکتین برای شناسایی اختلالات تیروئید و هیپرپرولاکتینمی مفید است زیرا ممکن است باعث مشکلات باروری، بی نظمی در قاعدگی و سقط‌های مکرر شود. هورمون‌های تیروئید در تولید مثل نقش اساسی دارند. در کم کاری تیروئید، کاهش استروژن منجر به عدم تخمک گذاری و در نتیجه قاعدگی‌های مکرر، طولانی و سنگین می‌شود. پرکاری تیروئید ممکن است به عدم قاعدگی و آمنوره را در پی داشته باشد. در زنانی که تصور می‌شود هیرسوتیسم ( افزایش رشد موهای زائد از جمله موهای صورت و یا قفسه سینه یا شکم) در آن‌ها افزایش می‌یابد، آزمایش خون برای دهیدرواپی آندروسترون سولفات (DHEAS)، هیدروکسی پروژسترون a-17 و تستوسترون باید در نظر گرفته شود. سطح پروژسترون خون در نیمه سیکل قاعدگی می‌تواند به ثبت تخمک گذاری کمک کند.
هورمون لوتئینیزه کننده ادرار (LH)
یکی دیگر از راه‌های تست ناباروری زنان، کیت‌های پیش بینی تخمک گذاری بدون نسخه هستند که وجود LH را در ادرار تشخیص می‌دهند و می‌توانند افزایش این هورمون را که یک تا دو روز قبل از تخمک گذاری اتفاق می‌افتد، تشخیص دهند. بر خلاف سطح پروژسترون خون، آزمایش LH می‌تواند تخمک گذاری را قبل از وقوع پیش بینی کند. آزمایش LH ادرار به تعیین بهترین زمان برای باروری کمک می‌کند که شامل روز افزایش LH و دو روز بعد از آن می‌باشد. با این حال، این آزمایش‌ها می‌توانند پر هزینه باشند و فقط باید توسط زنانی با سیکل قاعدگی که به طور مداوم 25 الی 35 روز طول می‌کشد، استفاده شود.
سونوهیستروگرافی
سونوهیستروگرافی روشی برای بررسی سطح داخلی رحم است. این روش یک آزمایش بی خطر و بدون درد برای تست ناباروری زنان است که از امواج صوتی و کامپیوتر برای ایجاد تصاویر استفاده می‌کند. در سونوهیستروگرافی از اشعه استفاده نمی‌شود. در طول سونوهیستروگرافی، بیمار بیدار خواهد بود و با زانوهای خم شده دراز می‌کشد. یک وسیله باریک به نام مبدل اولترا سوند در واژن قرار می‌گیرد. این مبدل با غلاف یک بار مصرف پوشانده شده و با ژل مخصوصی آغشته می‌شود. پزشک یک لوله نازک و انعطاف پذیر (کاتتر) را در دهانه رحم قرار می‌دهد. یک مایع نمکی به نام سالین از طریق کاتتر به داخل رحم فرستاده می‌شود. در همان زمان، مبدل امواج صوتی را با فرکانس بالا از طریق ژل به بدن شما ارسال می‌کند. پژواک این امواج صوتی می‌تواند تصویری واقعی از داخل رحم شما ایجاد کند. این می‌تواند ساختار رحم شما را نشان دهد. مایع نمکی به سونوگرافی کمک می‌کند تا تصویری با جزئیات واضح‌تر تشکیل دهد. پزشک می‌تواند از این اطلاعات برای تشخیص بیماری‌های مختلف و تست ناباروری زنان استفاده کند. سونوهیستروگرافی در تشخیص مشکلات رحمی مانند پولیپ و فیبروم آندومتر در مقایسه با سونوگرافی ترانس واژینال بهتر عمل می‌کند.
هیستروسکوپی
هیستروسکوپی روشی برای تست ناباروری زنان است که به جراح اجازه می‌دهد تا داخل رحم را به منظور تشخیص و درمان علل خونریزی غیر طبیعی بررسی کند. هیستروسکوپی با استفاده از یک لوله نازک و نورانی که برای بررسی دهانه رحم و داخل رحم وارد واژن می‌شود، انجام می‌شود. از هیستروسکوپی می‌توان برای برداشتن پولیپ، فیبروم و چسبندگی استفاده کرد. در روز عمل از بیمار خواسته می‌شود تا مثانه خود را خالی کند. ممکن است برای کمک به آرامش بیمار داروهای بیهوشی یا مسکن دریافت کند. نوع بیهوشی بستگی به انجام هیستروسکوپی در مطب پزشک یا بیمارستان و اقداماتی که هم زمان با این روش انجام می‌شوند دارد. در هنگام انجام هیستروسکوپی بیمار روی تخت قرار می‌گیرد و پاهای خود را در رکاب قرار می‌دهد. هنگامی که در این موقعیت قرار گرفت، پزشک اقدامات زیر را انجام خواهد داد:
- معاینه لگن را انجام می‌دهد.
- دهانه رحم را باز می کند تا هیستروسکوپ را در آن قرار دهد.
- هیستروسکوپ را از طریق واژن و دهانه رحم وارد رحم می‌کند.
- یک محلول مایع را از طریق هیستروسکوپ داخل رحم فرستاده و خون و مخاط را پاک می‌کند.
- این مرحله به جراح اجازه می‌دهد تا رحم، پوشش داخلی رحم و لوله‌های فالوپ را مشاهده کند.
- سپس پزشک حفره رحم و منافذ لوله‌های فالوپ را بررسی می‌کند. نور هیستروسکوپ باعث می‌شود که جراح دید واضحی داشته باشد.
هیستروسکوپی می‌تواند از 5 دقیقه تا بیش از یک ساعت طول بکشد. طول این روش بستگی به تشخصی یا جراحی بودن آن دارد و اینکه آیا یک روش اضافی مانند لاپاراسکوپی به طور همزمان انجام شود. هیستروسکوپی تشخیصی معمولا زمان کمتری نسبت به نوع جراحی دارد.
لاپاراسکوپی
لاپاراسکوپی نوعی جراحی برای تست ناباروری زنان است که مشکلات شکم یا اندام تناسلی را بررسی می‌کند. این روش می‌تواند برای کمک به تشخیص شرایط مختلف پزشکی و نمونه برداری از بافت مورد آزمایش استفاده شود. لاپاراسکوپی به طور کلی یک روش بی خطر با عوارض کم است. لاپاراسکوپی در حالت دراز کشیده انجام می‌شود. در هنگام انجام لاپاراسکوپی به بیمار داروی بیهوشی عمومی داده می‌شود تا عضلات خود را شل کرده و از درد حین جراحی جلوگیری شود. سپس یک برش کوچک در نزدیکی ناف ایجاد می‌شود. لاپاراسکوپ از طریق این برش وارد می‌شود. لاپاراسکوپ همچنین ممکن است مجهز به دستگاه‌های جراحی برای نمونه برداری از بافت یا برداشتن بافت اسکار باشد.
پزشک همچنین ممکن است برش دوم را در خط موازی با موهای شرمگاهی ایجاد کند. این برش یک دهانه اضافی برای ابزارهای موردنیاز برای تکمیل روش‌های جراحی جزئی ایجاد می‌کند. پس از جراحی بیمار معمولا حدود یک ساعت در ریکاوری می‌ماند. سپس برای ادامه مشاهده به یک واحد جراحی سرپایی منتقل خواهد شد. پس از دستورالعمل‌های مربوطه مرخص خواهد شد. در بیشتر موارد، بیمار می‌تواند حدود 4 ساعت بعد از انجام لاپاراسکوپی بیمارستان را ترک کند. می‌توان از لاپاراسکوپی برای ارزیابی حفره لگن از نظر اندومتریوز، چسبندگی لگن و سایر ناهنجاری‌ها استفاده کرد. معمولا لاپاراسکوپی اولین گزینه برای تست ناباروری زنان در نظر گرفته نمی‌شود. این روش به دلیل هزینه‌های بالا و خطرات احتمالی، ممکن است بسته به نتایج سایر آزمایشات و سوابق مانند درد لگن و جراحی‌های قبلی توصیه شود.
سخن پایانی
تست ناباروری زنان می‌تواند پرهزینه باشد و گاهی اوقات شامل روش‌های دردناک و جراحی باشد. برخی از بیمه‌های درمانی ممکن است هزینه‌های درمان ناباروری را پوشش ندهند. در نهایت هیچ تضمینی وجود ندارد که حتی بعد از همه تلاش‌ها و آزمایشات برای تست ناباروری زنان، بیماران باردار شوند. تشخیص ناباروری در زنان و مردان می‌تواند مسئله عاطفی و بسیار ناراحت کننده‌ای باشد. از این رو، دریافت توصیه‌ها و مشاوره‌های لازم در این زمینه بسیار مهم است. در این مقاله به بررسی روش‌های مختلف تست ناباروری زنان پرداختیم. از اینکه تا پایان با ما همراه بودید از شما متشکریم.