اندومتریت یک التهاب یا عفونت در لایه داخلی رحم (اندومتر) است که میتواند به دلایل مختلف ایجاد شود. ناگفته نماند درمان عفونت رحم یا آندومتریت بسیار مهم است . این بیماری به دلیل ارتباط مستقیم آن با سلامت باروری و عوارضی که میتواند ایجاد کند، نیازمند توجه جدی است. در این مقاله از سری مقالات وب‌سایت دکتر مینودخت باورساد کریمی، به بررسی کامل اندومتریت، دلایل ایجادEndometritis ، علائم، تشخیص و درمان آن می‌پردازیم و نکات پیشگیری را نیز پوشش می‌دهیم.
عفونت رحم چیست؟
عفونت رحم یک بیماری التهابی است که لایه داخلی رحم یا اندومتر را تحت تأثیر قرار می‌دهد. دلایل ایجاد Endometritis بسیار است. این بیماری به دو نوع اصلی تقسیم می‌شود:
- اندومتریت حاد: التهاب شدید و ناگهانی که معمولاً ناشی از عفونت باکتریایی است. علائم این نوع از Endometritis معمولاً به صورت شدید و سریع ظاهر می‌شود و نیاز به درمان فوری دارد.
- اندومتریت مزمن: التهاب طولانی‌مدت که ممکن است بدون علائم حاد باشد؛ اما تأثیرات بلندمدتی بر سلامت رحم و باروری دارد. این نوع ممکن است تنها پس از بررسی دقیق و آزمایش‌های ویژه تشخیص داده شود.
علل ایجاد اندومتریت
اندومتریت ممکن است به دلایل مختلفی ایجاد شود و دلایل ایجادEndometritis بسیار گسترده هستند که عمدتاً به عفونت‌ها و آسیب‌های فیزیکی رحم مرتبط است. در ادامه، علل اصلی این بیماری به تفصیل بررسی می‌شوند:
1. دلایل ایجادEndometritis؛ عفونت باکتریایی
عفونت‌های باکتریایی شایع‌ترین علت اندومتریت هستند. این نوع عفونت ممکن است به دلیل ورود باکتری‌های خارجی یا رشد باکتری‌های موجود در دستگاه تناسلی ایجاد شود. باکتری‌های زیر معمولاً در این نوع عفونت نقش دارند:
- (Escherichia coli): یکی از عوامل اصلی عفونت‌های دستگاه تناسلی و ادراری.
- (Staphylococcus aureus) :عامل شایع عفونت‌های پس از زایمان یا جراحی.
- (Streptococcus): که میتواند به عفونت‌های جدی منجر شود.
- (Clostridium): در برخی موارد نادر، این باکتری میتواند عفونت شدید ایجاد کند.
این باکتری‌ها می‌توانند از طریق رابطه جنسی، ابزارهای جراحی یا حتی زایمان وارد رحم و باعث عفونت شوند.
2. بیماری های منتقل شونده از راه جنسی (STIs)
برخی بیماری‌های جنسی می‌توانند منجر به اندومتریت شوند. از جمله باکتری‌های دلایل ایجادEndometritis عبارت‌اند از:
- کلامیدیا تراکوماتیس: یکی از شایع‌ترین عفونت‌های منتقل شونده از راه جنسی است که میتواند بدون علامت باشد و در صورت درمان‌نشدن، به Endometritis منجر شود.
- نایسریا گونوره‌آ: عامل بیماری گنوره که عفونت‌های رحمی و لگنی ایجاد می‌کند و در صورت عدم درمان ممکن است به ناباروری منجر شود.
3. زایمان و عوارض مرتبط با آن
زایمان، به‌ویژه اگر با عوارضی همراه باشد، یکی از عوامل مهم اندومتریت است. در شرایط زایمان، رحم باز می‌شود و در معرض عفونت قرار می‌گیرد. عوامل زیر می‌توانند خطر ابتلا به عفونت رحم پس از زایمان را افزایش دهند:
- زایمان سزارین: که به دلیل باز شدن دیواره رحم، خطر عفونت را افزایش می‌دهد.
- باقی‌ماندن قطعات جفت در رحم: این وضعیت میتواند محیط مناسبی برای رشد باکتری‌ها فراهم کند.
- زایمان طولانی‌مدت یا دشوار: که ممکن است باعث آسیب به بافت رحم و افزایش خطر عفونت شود.
4. سقط جنین و جراحی های رحمی
هر نوع جراحی رحمی، از جمله سقط جنین یا کورتاژ، میتواند باعث وارد شدن باکتری‌ها به رحم شود که از دلایل ایجادEndometritis است. این مسئله به‌ویژه در شرایط غیربهداشتی بسیار شایع است. در برخی موارد، بقایای جفت یا بافت جنین در رحم باقی می‌مانند که میتواند عفونت ایجاد کند.
5. استفاده از دستگاه های داخل رحمی (IUD)
در مواردی، دستگاه‌های پیشگیری از بارداری داخل رحمی می‌توانند منجر به التهاب و عفونت شوند. این دستگاه‌ها ممکن است با ورود باکتری‌ها به رحم همراه باشند؛ به‌ویژه اگر به درستی تعویض نشوند یا در شرایط غیربهداشتی نصب شوند.
6. سل رحمی
اندومتریت ناشی از سل یکی از علل نادر است که معمولاً در مناطق با شیوع بالای سل دیده می‌شود. این بیماری میتواند به عفونت رحم مزمن منجر شود و نیازمند درمان‌های طولانی‌مدت با داروهای ضد سل است.
7. سیستم ایمنی ضعیف
زنانی که دارای سیستم ایمنی ضعیف به دلیل بیماری‌هایی مانند دیابت،HIV یا درمان‌های سرکوب‌کننده ایمنی هستند، بیشتر در معرض خطر عفونت‌های رحمی قرار دارند؛ در نتیجه باید به‌دنبال مدیریت دیابت در دوران بارداری باشند. این شرایط ممکن است باعث شوند بدن نتواند به‌طور کامل با عفونت مبارزه کند و نیاز شدید به درمان عفونت رحم یا آندومتریت دارند.
عوامل خطر عفونت رحم
برخی شرایط و عوامل که می‌توانند خطر ابتلا به اندومتریت را افزایش دهند و از دلایل ایجاد Endometritis هستند شامل:
- شرایط غیربهداشتی در زایمان یا جراحی: این مسئله در مناطق کم‌توسعه شایع‌تر است و به دلیل عدم رعایت بهداشت در هنگام زایمان یا انجام جراحی، خطر عفونت افزایش می‌یابد.
- سابقه عفونت‌های لگنی یا رحمی: زنانی که قبلاً عفونت‌های لگنی داشته‌اند، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به اندومتریت قرار دارند.
- تعدد شریک جنسی: خطر ابتلا به بیماری‌های منتقل شونده از راه جنسی را افزایش می‌دهد.
- وجود بیماری‌های زمینه‌ای: مانند دیابت یا اختلالات ایمنی.
- استفاده طولانی‌مدت از دستگاه‌های داخل رحمی: که ممکن است باعث تحریک و التهاب رحم شود.
علائم اندومتریت
اندومتریت بسته به نوع و شدت بیماری ممکن است با علائم متعددی همراه باشد دلایل ایجادEndometritis بسیار متفاوت هستند. برخی از این علائم به تفصیل عبارت‌اند از:
- درد لگنی: درد میتواند به صورت مداوم یا متناوب باشد و معمولاً در ناحیه زیر شکم احساس می‌شود. این درد ممکن است در فعالیت‌های روزمره و حتی هنگام استراحت ایجاد مشکل کند. در موارد شدید، درد ممکن است به کمر یا ران‌ها انتشار یابد.
- تب و لرز: تب بالا معمولاً نشان‌دهنده عفونت حاد است و ممکن است با تعریق شبانه همراه باشد. لرز مداوم نیز از علائم شایع عفونت رحم حاد است و ممکن است نشان‌دهنده انتشار عفونت به سایر نقاط بدن باشد.
- ترشحات غیرطبیعی واژینال: ترشحات ممکن است رنگ‌های غیرمعمولی مانند زرد، سبز یا قهوه‌ای داشته باشد. بوی نامطبوع و غلیظ بودن این ترشحات معمولاً نشانه عفونت است. افزایش حجم ترشحات نیز ممکن است مشاهده شود.
- خونریزی غیرطبیعی رحمی: خونریزی بین دوره‌های قاعدگی یا پس از مقاربت میتواند از نشانه‌های اندومتریت باشد. این خونریزی ممکن است به صورت لکه‌بینی یا به صورت خونریزی سنگین باشد و در موارد شدید ممکن است با لخته‌های خونی همراه باشد.
- ضعف و خستگی عمومی: این علائم به دلیل واکنش بدن به عفونت یا التهاب است و ممکن است با کاهش اشتها همراه باشد. بیماران ممکن است احساس ضعف شدید و ناتوانی در انجام فعالیت‌های روزمره داشته باشند.
- درد هنگام مقاربت: این درد میتواند به دلیل التهاب و حساسیت بیش از حد رحم یا اندومتر باشد. در موارد مزمن، این مشکل ممکن است به کاهش کیفیت زندگی جنسی فرد منجر شود.
تشخیص عفونت رحم
تشخیص عفونت رحم نیازمند ترکیبی از تاریخچه پزشکی، معاینه فیزیکی و آزمایش‌های تکمیلی است زیرا دلایل ایجادEndometritis بسیار گسترده است. مراحل تشخیصی و درمان عفونت رحم یا آندومتریت شامل موارد زیر است:
- تاریخچه پزشکی و معاینه بالینی: پزشک درباره علائم، تاریخچه زایمان، جراحی‌های رحمی و بیماری‌های جنسی سوال می‌کند.
- معاینه لگنی: برای ارزیابی حساسیت و وجود ترشحات غیرطبیعی انجام می‌شود.
- آزمایش خون: افزایش تعداد گلبول‌های سفید خون نشان‌دهنده وجود عفونت است. آزمایشCRP برای بررسی سطح التهاب در بدن انجام می‌شود.
- آزمایش ترشحات واژینال یا دهانه رحم: نمونه‌برداری از ترشحات برای شناسایی عامل عفونت ضروری است. این آزمایش به تشخیص دقیق باکتری یا ویروس کمک می‌کند.
- تصویربرداری: سونوگرافی واژینال به شناسایی تجمع مایعات، قطعات جفت باقی‌مانده یا چسبندگی‌ها کمک می‌کند. MRI یا CT اسکن در موارد پیچیده‌تر برای بررسی ساختار لگنی استفاده می‌شود.
- بیوپسی اندومتر: نمونه‌برداری از بافت اندومتر برای بررسی تغییرات التهابی یا عفونت مزمن.
درمان عفونت رحم
درمان اندومتریت و تشخیص دلایل ایجادEndometritis بسته به نوع بیماری و شدت آن متفاوت است. روش‌های درمان شامل موارد زیر است:
- آنتی‌بیوتیک‌ها: استفاده از آنتی‌بیوتیک‌های وسیع‌الطیف مانند کلیندامایسین، جنتامایسین و مترونیدازول به‌طور معمول مؤثر است. برای درمان عفونت رحم یا آندومتریت معمولاً به صورت خوراکی یا تزریقی انجام می‌شود و ممکن است 10-14 روز طول بکشد.
- جراحی: در صورت وجود بقایای جفت یا آبسه‌های رحمی، جراحی‌هایی مانند کورتاژ یا لاپاراسکوپی انجام می‌شود.
- حذف دستگاه داخل رحمی: در صورت نقش داشتن IUD در ایجاد عفونت، این دستگاه باید فوراً خارج شود.
- درمان بیماری‌های زمینه‌ای: در موارد عفونت‌های جنسی، درمان هم‌زمان شریک جنسی نیز اهمیت دارد.
عوارض اندومتریت در صورت عدم درمان مناسب
عفونت رحم اگر به‌موقع تشخیص داده و درمان نشود میتواند به عوارض جدی و گاه خطرناکی منجر شود. این عوارض نه‌تنها بر سلامت رحم، بلکه بر سایر قسمت‌های بدن نیز تأثیر می‌گذارد و ممکن است خطرات طولانی‌مدت برای سلامت عمومی و باروری ایجاد کند.
1. ناباروری
3 دلیل زیر میتواند منجر به ناباروری شود:
- التهاب مزمن و آسیب به بافت رحم: در موارد عفونت رحم مزمن، التهاب طولانی‌مدت میتواند به تخریب سلول‌های اندومتر و ایجاد زخم در دیواره رحم منجر شود. این زخم‌ها ممکن است از لانه‌گزینی تخمک بارور جلوگیری کنند.
- انسداد لوله‌های فالوپ: عفونت‌های ناشی از اندومتریت ممکن است به لوله‌های فالوپ گسترش یافته و آن‌ها را مسدود کنند. این انسداد مانع از انتقال تخمک به رحم می‌شود و احتمال بارداری را کاهش می‌دهد.
- افزایش خطر بارداری خارج از رحم: در صورتی که لوله‌های فالوپ تنها تا حدی آسیب ببینند، تخمک بارور ممکن است در لوله گیر کرده و بارداری خارج از رحم رخ دهد که شرایطی خطرناک است.
2. عفونت های شدیدتر و گسترده تر
از دیگر عوارض عدم درمان عفونت رحم می توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:
- بیماری التهابی لگن (PID): عدم درمان درمان عفونت رحم میتواند به بیماری التهابی لگن منجر شود، که یک عفونت گسترده‌تر در ناحیه لگن است. PID معمولاً با درد شدید، تب و ناباروری همراه است.
- آبسه لگنی: در برخی موارد، عفونت میتواند منجر به تشکیل آبسه‌های چرکی در لگن شود که نیازمند تخلیه جراحی و درمان آنتی‌بیوتیکی است.
- عفونت خونی (سپسیس): اگر عفونت از رحم به جریان خون منتقل شود، ممکن است سپسیس ایجاد شود. سپسیس یک وضعیت خطرناک است که میتواند به شوک عفونی، نارسایی ارگان‌ها و حتی مرگ منجر شود.
3. مشکلات مرتبط با بارداری
مشکلات مربوط به بارداری شامل موارد زیر است:
- سقط مکرر: زنانی که سابقه اندومتریت درمان‌نشده دارند در معرض خطر بیشتری برای سقط جنین هستند. این مسئله به دلیل اختلال در تشکیل لانه‌گزینی مناسب یا رشد جفت رخ می‌دهد.
- زایمان زودرس: Endometritis میتواند منجر به التهاب مزمن در رحم شود که یکی از عوامل اصلی زایمان زودرس است.
- جفت سرراهی یا جفت چسبنده: عفونت رحم مزمن ممکن است باعث تغییرات ساختاری در اندومتر شود که در نتیجه آن، جفت به شکل غیرطبیعی به دیواره رحم متصل می‌شود و زایمان را دشوار می‌کند.
4. تشکیل بافت اسکار در رحم (سندرم آشرمن)
در مواردی که Endometritis باعث التهاب مزمن شده و درمان مناسب انجام نمی‌شود، تشکیل بافت اسکار رخ می‌دهد. این وضعیت که به نام سندرم آشرمن شناخته می‌شود، منجر به چسبندگی‌های داخل رحمی می‌شود و باید به دنبال راهکاری برای درمان سندرم آشرمن بود. این چسبندگی‌ها ممکن است باعث کاهش یا توقف خونریزی قاعدگی شوند. شانس بارداری را کاهش داده یا کاملاً از بین ببرند.
5. کیفیت زندگی پایین تر
درد مزمن لگنی، خستگی و مشکلات جنسی از جمله عوارض شایع عدم درمان عفونت رحم یا آندومتریت هستند. این مشکلات می‌توانند کیفیت زندگی فرد را به شدت کاهش دهند و به مشکلات روانی مانند اضطراب و افسردگی منجر شوند.
6. هزینه های درمانی بیشتر
عدم درمان به‌موقع ممکن است منجر به نیاز به درمان‌های پیچیده‌تر مانند جراحی، بستری در بیمارستان و استفاده از آنتی‌بیوتیک‌های قوی‌تر شود. این مسئله میتواند هزینه‌های قابل‌توجهی را برای بیمار به همراه داشته باشد.
جمع‌بندی
اندومتریت یک بیماری جدی است که میتواند بر کیفیت زندگی و باروری زنان تأثیر بگذارد. تشخیص سریع دلایل ایجادEndometritis و درمان عفونت رحم یا آندومتریت به‌موقع میتواند خطر عوارض را کاهش دهد. مراقبت‌های پیشگیرانه، از جمله رعایت بهداشت، کنترل عفونت‌ها و مشاوره پزشکی منظم، برای حفظ سلامت رحمی ضروری است. وب‌سایت دکتر مینودخت باورساد کریمی متخصص زنان و زایمان، فلوشیپ فوق تخصصی ناباروری و IVF از دانشگاه شهید بهشتی، عضو ISGE (مجمع جهانی لاپاراسکوپی زنان) مرجع معتبری در زمینه خدمات پزشکی و جراحی است و شما می‌توانید جهت مشاوره یا دریافت نوبت به آن مراجعه داشته باشید.