درمان ناباروری با استفاده از سلول های بنیادی چالشی عمیقاً شخصی و پیچیده است که میلیون‌ها نفر در سراسر دنیا را تحت تاثیر قرار داده و مدت‌ها است که کانون تحقیقات پزشکی در جستجوی راه‌حل‌های نوآورانه بوده است. پیشرفت‌های اخیر در فناوری سلول‌های بنیادی، راه‌حل‌های تحول‌آفرینی را برای پرداختن به این موضوع باز کرده است و به افراد و زوج‌هایی که برای ساختن خانواده تلاش می‌کنند، امید می‌دهد.
کاربرد سلول بنیادی در ناباروری با توانایی بازسازی بافت‌های تولیدمثل، ایجاد گامت‌های زنده و درمان شرایط زمینه‌ای که به ناباروری کمک می‌کنند، پزشکی تولیدمثل را متحول کرده است. از تولید اسپرم و تخمک‌های کاربردی در شرایط آزمایشگاهی گرفته تا ترمیم بافت‌های آسیب‌دیده تخمدان یا بیضه، این پیشرفت‌ها چشم‌انداز درمان باروری را تغییر می‌دهند. در این مقاله از سری مقالات باورساد با ما همراه باشید تا به بررسی هزینه درمان ناباروری با سلول‌های بنیادی بپردازیم.
درمان ناباروری با استفاده از سلول های بنیادی
ناباروری تقریباً از هر 6 زوج، یک زوج را تحت تاثیر قرار می‌دهد و برای کسانی که سعی در تشکیل خانواده دارند، چالش‌های روحی و جسمی ایجاد می‌کند. این می‌تواند ناشی از مسائل مختلفی مانند تعداد کم اسپرم، آسیب اندام‌های تناسلی یا مشکلات تولید تخمک باشد که اغلب به دلیل سن، ژنتیک یا شرایط سلامتی است. درمان‌های سنتی مانند لقاح آزمایشگاهی (IVF) به بسیاری کمک می‌کند؛ اما برای همه موثر نیست، به خصوص اگر فردی فاقد اسپرم، تخمک یا بافت‌های تولیدمثلی سالم باشد.
تفاوت بین IVF و IUI همواره یکی از سوالات مهم زوجین است. پیشرفت‌های جدید و شگفت‌انگیزی در تحقیقات سلول‌های بنیادی این موضوع را تغییر می‌دهد و با استفاده از بازسازی بدن برای بازگرداندن باروری یا ایجاد سلول‌های موردنیاز برای لقاح، امید تازه‌ای را ایجاد می‌کند. در ادامه به بررسی درمان ناباروری با روش های پیشرفته با استفاده از سلول های بنیادی می‌پردازیم.
1. درمان ناباروری با استفاده از سلول های بنیادی؛ تولید سلول تولیدمثلی
سلول‌های بنیادی خاص هستند؛ زیرا می‌توانند به انواع مختلفی از سلول‌های بدن تبدیل شوند. دانشمندان از این سلول‌ها برای مقابله با ناباروری از روش‌های خلاقانه‌ای استفاده می‌کنند. یکی از پیشرفت‌های مهم ایجاد سلول‌های ساده مانند سلول‌های پوست و تبدیل آن‌ها به سلول بنیادی است که محققان می‌توانند این سلول‌ها را به سمت سلول‌های اسپرم یا تخمک مانند هداست کنند. این فرایند می‌تواند به افرادی که نمی‌توانند این سلول‌ها را به طور طبیعی تولید کنند؛ مانند مردان بدون اسپرم یا زنانی که تخمدان‌هایشان به طور طبیعی تخمک تولید نمی‌کند، کمک کند.
2. ترمیم اندام های آسیب دیده
روش دیگر درمان ناباروری با استفاده از سلول های بنیادی، ترمیم اندام‌های تولیدمثلی آسیب‌دیده است. به‌عنوان‌مثال، برخی از زنان دارای زخم یا تخمدان‌های ناسالم هستند که باردارشدن را سخت می‌کند. پزشکان و محققان از سلول‌های بنیادی برای کمک به بهبودی این تخمدان‌ها استفاده می‌کنند و آن‌ها را وادار به تولید تخمک سالم می‌کنند. در مردان، سلول‌های بنیادی می‌توانند توانایی بیضه‌ها برای ساختن اسپرم را بهبود ببخشند. این درمان‌ها بر رفع ریشه مشکل تمرکز می‌کند؛ نه روی حل آن که می‌تواند منجر به نتایج بهتر و طولانی‌تر شود.
3. محدودیت ها و احتمالات
این پیشرفت‌ها امیدوارکننده هستند؛ اما هنوز کامل نیستند. ساخت اسپرم یا تخمک در آزمایشگاه هنوز دشوار است و پزشکان باید از ایمن بودن و عملکرد صحیح این سلول‌ها اطمینان حاصل کنند. سوالات اخلاقی نیز مانند اینکه آیا ایجاد جنین از سلول‌های آزمایشگاهی کار درستی است یا چگونگی مواجهه با خطرات ژنتیکی مطرح می‌شود. علاوه بر این، این درمان‌ها هنوز در حال آزمایش و بررسی هستند و به طور گسترده در دسترس نیستند.
4. چالش ها
محققان برای غلبه بر چالش‌های درمان ناباروری با استفاده از سلول های بنیادی سخت کار می‌کنند. مطالعات بالینی در حال بررسی این موضوع هستند که چگونه سلول‌های بنیادی می‌توانند مشکلات خاص ناباروری مانند آسیب‌دیدگی دیواره رحم یا یائسگی زودرس را درمان کنند. همان‌طور که علم به رشد خود ادامه می‌دهد، می‌تواند درمان‌های باروری شخصی‌سازی‌شده جدیدتری را کشف کند و به افراد بر اساس بدن منحصربه‌فردشان کمک کند.
درمان ناباروری با سلول‌های بنیادی همچنان در مراحل اولیه است؛ اما در حال حاضر باعث ایجاد امید برای میلیون‌ها نفر شده است. با پیشرفت‌های مداوم آن‌ها می‌توانند روش جدیدی برای ساختن خانواده ایجاد کنند و پدر و مادر شدن را برای کسانی که فکر می‌کردند این کار غیرممکن است، ممکن بسازند. عوارض رایج روش های درمان ناباروری یکی از عوامل چالش‌برانگیز برای زوجین محسوب می‌شود.
هزینه درمان ناباروری با سلول های بنیادی
در حال حاضر ناباروری میلیون‌ها نفر را در سراسر دنیا تحت تاثیر قرار می‌دهد و درمان ناباروری با استفاده از سلول های بنیادی به‌عنوان یک راه‌حل امیدوارکننده برای مواردی که روش‌های سنتی مانند لقاح آزمایشگاهی (IVF) جوابگو نیستند، در حال ظهور است. بااین‌حال، هزینه درمان ناباروری با سلول های بنیادی به طور قابل‌توجهی بالا است و بسته به مکان، کلینیک، نوع درمان و نیازهای بیمار متغیر است.
درحالی‌که این درمان‌ها امیدی را برای ایجاد گامت‌های زنده یا بازسازی بافت‌های تولیدمثلی ایجاد می‌کنند، ماهیت آزمایشی و فرایندهای پیچیده آن‌ها را نسبت به گزینه‌های معمولی کمتر در دسترس قرار می‌دهد. هزینه درمان ناباروری با استفاده از سلول های بنیادی به عوامل مختلفی بستگی دارد.
1. منبع سلول های بنیادی
در مبحث درمان ناباروری با استفاده از سلول های بنیادی، چه سلول بنیادی مزانشیمی (MSCs) از مغز استخوان یا بافت چربی، سلول‌های بنیادی پرتوان القایی (iPSCs) یا سلول‌های بنیادی مشتق از خون قاعدگی، به دلیل تفاوت در برداشت و پردازش بر هزینه درمان ناباروری تاثیر می‌گذارد. به‌عنوان‌مثال، استخراج و کشت سلول‌های بنیادی اتولوگ (خود بیمار) به کار آزمایشگاهی تخصصی نیاز دارد و هزینه‌ها را افزایش می‌دهد.
2. پروتکل درمانی
یکی دیگر از عوامل تأثیرگذار بر هزینه درمان ناباروری با استفاده از سلول های بنیادی، پروتکل درمانی است. پروتکل درمانی مانند تعداد جلسات، تزریق سلول به تخمدان، بیضه یا رحم بر هزینه‌ها تاثیر می‌گذارد.
3. موقعیت جغرافیایی
موقعیت جغرافیایی نقش مهمی را در تعیین هزینه‌های درمان ناباروری با سلول‌های بنیادی ایفا می‌کند. هزینه این درمان بین کشورهای مختلف به دلیل تفاوت در سیستم‌های مراقبت‌های بهداشتی، نیروی کار و استانداردهای نظارتی به طور قابل‌توجهی متفاوت است. برای مثال، در ترکیه، درمان ناباروری با سلول های بنیادی بسته به پیچیدگی و شهرت کلینیک از 3000 الی 10000 یورو برای هر عمل متغیر است.
در صربستان قیمت‌ها کمی بالاتر بوده و از 7000 الی 31000 یورو است که بسته به تعداد سلول‌های بنیادی و شدت بیماری متفاوت است. در آمریکا به دلیل هزینه‌های عملیاتی بالاتر و مقررات سخت‌گیرانه، هزینه‌ها می‌تواند تا 50000 دلار یا بیشتر افزایش یابد. این ارقام هزینه‌های اضافی مانند آزمایش‌های تشخیصی، سفر، اقامت یا مراقبت‌های بهداشتی را نیز در بر می‌گیرد.
4. سایر عوامل
هزینه درمان ناباروری با استفاده از سلول های بنیادی در مقایسه با IVF به دلیل وضعیت آزمایشی و الزامات فناوری پیشرفته مانند تمایز سلول‌ها و کشت آزمایشگاهی، معمولاً بالاتر است. نرخ موفقیت که به دلیل آزمایش‌های بالینی در حال انجام هنوز تحت مطالعه است، بر مقرون‌به‌صرفه بودن آن نیز تاثیر می‌گذارد؛ زیرا ممکن است به چندین جلسه نیاز باشد.
علاوه بر این، طرح‌های بیمه‌ای این درمان را پوشش نمی‌دهند و بیماران باید بار مالی کامل را متحمل شوند. چالش‌های اخلاقی و مقرراتی هزینه‌ها را پیچیده‌تر می‌کند. بیماران باید این عوامل را در کنار مزایای بالقوه در نظر بگیرند؛ زیرا نتایج متفاوت است و داده‌های بلندمدت محدود هستند. با پیشرفت تحقیقات و استانداردشدن روش‌های درمانی، ممکن است هزینه درمان ناباروری با سلول های بنیادی برای طیف بیشتری از زوجین قابل‌دسترس شود.
درمان ناباروری با استفاده از سلول های بنیادی در ایران
کشور ایران به‌عنوان یکی از پیشروترین کشورهای دنیا در زمینه تحقیقات سلول‌های بنیادی و کاربرد آن در درمان‌های ناباروری ظاهر شده است و راه‌حل‌های نوآورانه‌ای را برای زوجین ارائه می‌دهد. کشور ما با بیش از 80 کلینیک ناباروری در شهرهایی مانند تهران، اصفهان، یزد، شیراز و… فناوری پیشرفته، متخصصان ماهر و مراقبت‌های مقرون‌به‌صرفه را باهم ترکیب می‌کند.
درمان ناباروری با استفاده از سلول های بنیادی به ویژه با استفاده از سلول‌های بنیادی مزانشیمی (MSCs) و سلول‌های مشتق از خون قاعدگی، با پرداختن به مسائلی مانند نارسایی زودرس تخمدان (POI)، تولید کم اسپرم و زخم‌های رحمی متحول می‌کند. در ادامه به بررسی کاربرد سلول بنیادی در ناباروری در ایران می‌پردازیم.
1. سلول های بنیادی خون قاعدگی
یکی از رویکردهای پیش‌گام ایران، سلول‌های بنیادی خون قاعدگی است که منبعی غیرتهاجمی و منحصربه‌فرد در چشم‌انداز تحقیقاتی درمان ناباروری با سلول‌های بنیادی کشور محسوب می‌شود. ایران پس از آمریکا و هلند میزبان سومین بانک سلول‌های بنیادی خون قاعدگی در جهان است؛ اما در استفاده از این سلول‌ها برای باروری از سایر کشورها متمایز است.
در مراکزی مانند مرکز باروری ابن سینا، سلول‌های بنیادی از خون قاعدگی استخراج می‌شود، حدود دو ماه کشت داده می‌شود و به تخمدان‌ها تزریق می‌شود. این فرایند می‌تواند عملکرد تخمدان را بهبود ببخشد و کیفیت و کمیت تخمک‌ها را افزایش دهد. کارآزمایی‌های بالینی نشان می‌دهد که بیش از 50 درصد از زنان تحت درمان با روش‌های کمکی در عرض سه ماه به بارداری طبیعی دست می‌یابند. این روش به ویژه برای زنان با یائسگی زودرس یا پاسخ‌های ضعیف تخمدان مناسب است و جایگزین کمتر تهاجمی برای سلول‌های بنیادی مغر استخوان یا چربی است.
2. درمان ناباروری با استفاده از سلول های بنیادی؛ درمان ناباروری مردان
برای ناباروری مردان، موسسه رویان ایران که از سال 1991 یک رهبر جهانی شناخته می‌شود، از MSCها برای درمان بیماری‌هایی مانند آزواسپرمی (عدم تولید اسپرم) استفاده می‌کند. سلول های بنیادی به بیضه‌ها تزریق می‌شوند تا اسپرم‌زایی را تقویت کنند و کیفیت اسپرم را بهبود ببخشند. این درمان‌ها از خواص بازسازی سلول‌های بنیادی مزانشیمی استفاده می‌کنند که می‌توانند بافت‌های آسیب‌دیده را ترمیم کنند و از طریق سیگنال‌دهی پاراکرین رشد سلولی را تقویت کنند.
تحقیقات رویان همچنین سلول‌های پرتوان القایی (iPSCs) را برای ایجاد پیش‌سازه‌های اسپرم مورد بررسی قرار می‌دهد که به طور بالقوه به درمان ناباروری با استفاده از سلول های بنیادی در مردان مبتلا به ناباروری شدید کمک می‌کند.
3. سیاست ها و قوانین
موفقیت کشور ما در زمینه درمان ناباروری با استفاده از سلول های بنیادی توسط یک محیط نظارتی حمایتی تقویت می‌شود. در سال 2002 فتوایی از آیت‌الله خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب، تحقیقات سلول‌های بنیادی جنینی انسانی را تأیید کرد و آن را با اصول اسلامی شیعه برای مزایای جهانی همسو کرد. این انعطاف‌پذیری همراه با سیاست‌های آسان در مورد فناوری‌های کمک باروری، پیشرفت درمان ناباروری با استفاده از سلول های بنیادی را تسریع کرده است. دستورالعمل‌های اخلاقی استفاده از جنین‌های اضافی حاصل از IVF یا سلول‌های اهدایی را تضمین می‌کند و نگرانی‌های مربوط به تخریب جنین را برطرف می‌کند.
4. چالش ها و ایمنی
با وجود این پیشرفت‌ها، چالش‌هایی نیز همچنان وجود دارد. هزینه‌های بالای درمان که اغلب تحت پوشش بیمه قرار نمی‌گیرند می‌تواند برای بسیاری چالش‌برانگیز باشد. نرخ موفقیت، اگرچه امیدوارکننده است؛ اما متفاوت است و داده‌های ایمنی طولانی‌مدت نیز محدود هستند. بحث‌های اخلاقی و نیاز به پروتکل‌های استاندارد نیز نیازمند توجه بیشتری است. درمان ناباروری با استفاده از سلول های بنیادی در ایران با حمایت مؤسساتی مانند رویان و ابن سینا، گزینه‌های مقرون‌به‌صرفه و باکیفیتی در مقایسه با کشورهای غربی ارائه می‌کنند.
جمع‌بندی
ظهور کاربرد سلول های بنیادی در ناباروری نقطه‌ای مهم در مبارزه با این چالش مهم است و راه‌حل‌های پیشگامانه‌ای برای کسانی که با مشکلات باروری مواجه هستند، ارائه می‌دهد. از تولید اسپرم و تخمک‌های عملکردی گرفته تا بازسازی بافت آسیب‌دیده، درمان ناباروری با استفاده از سلول های بنیادی در حال پیشرفت است. کشور ما با استفاده پیشگامانه از سلول‌های بنیادی خون قاعدگی و اکوسیستم تحقیقاتی قوی، نمونه‌ای از پتانسیل جهانی این نوآوری‌ها و ارائه درمان‌های مقرون‌به‌صرفه و موثر را ارائه می‌دهد.
با پیشرفت علم، توانایی ایجاد درمان‌های شخصی شده و خاص هر بیمار، این نوید را می‌دهد که زوجین می‌توانند پدر و مادر شدن را تجربه کنند. در این مقاله کوشیدیم راهنمای جامعی در مورد شرایط و هزینه درمان ناباروری با سلول های بنیادی را در اختیار شما عزیزان قرار دهیم. اگر شما نیز با مشکلات ناباروری دست‌وپنجه نرم می‌کنید، با اخذ نوبت از دکتر باورساد مشاوره تخصصی با بیش از 20 سال تجربه را دریافت کنید.