سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) که با نام تنبلی تخمدان نیز شناخته می‌شود. یک بیماری شایع است که بر هورمون‌ها تاثیر می‌گذارد، باعث قاعدگی نامنظم می‌شود، رشد موهای زائد را افزایش می‌دهد، باعث ایجاد آکنه می‌شود و یکی از علل شایع ناباروری شناخته می‌شود. درمان تنبلی تخمدان به تمایل یا عدم تمایل فرد به بارداری بستگی دارد. افراد مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک ممکن است در معرض خطر بیشتری برای برخی از بیماری‌ها مانند دیابت یا فشار خون باشند. در این مقاله قصد داریم هرآنچه لازم است درمورد تنبلی تخمدان بدانید را در اختیار شما قرار دهیم. تا پایان با ما همراه باشید.
سندرم تخمدان پلی کیستیک یا تنبلی تخمدان چیست؟
سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS یا تنبلی تخمدان) یک عدم تعادل هورمونی است که توسط تخمدان‌ها (ارگانی که تخمک آزاد می‌کند) ایجاد می‌شود و هورمون‌های مردانه اضافی ایجاد می‌کند. اگر به تنبلی تخمدان مبتلا باشید، تخمدان‌های شما سطوح بالایی از هورمون‌هایی به نام آندروژن تولید می‌کنند. این باعث می‌شود که هورمون‌های تولیدمثل شما نامتعادل شوند. در نتیجه، افراد مبتلا به PCOS اغلب سیکل‌های قاعدگی نامنظم، دوره‌های از دست رفته و تخمک گذاری غیرقابل پیشبینی دارند. در این صورت ممکن است بر روی تخمدان‌ها کیست‌های کوچک (کیسه‌های پر از مایع) به دلیل عدم تخمک گذاری ایجاد شوند. با این حال، علی‌رغم نام پلی کیستیک، در هنگام ابتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک حتما نباید در تخمدان‌های خود کیست داشته باشید.
تنبلی تخمدان یکی از شایع ترین علل ناباروری است. PCOS همچنین می‌تواند خطر ابتلا به بیماری‌های دیگر را افزایش دهد. متخصص زنان و زایمان می‌تواند تنبلی تخمدان را بر اساس علائم شما و درصورتی که تمایل به بچه دار شدن داشته باشید، درمان کند.
چه کسانی به تنبلی تخمدان مبتلا می شوند؟
یک زن می‌تواند هر زمانی پس از بلوغ به تنبلی تخمدان مبتلا شود. سندرم تخمدان پلی کیستیک در بیشتر افراد در دهه 20 یا 30 سالگی و زمانی که قصد بارداری دارند، تشخیص داده می‌شود. اگر به اضافه وزن یا چاقی مبتلا هستید یا افراد دیگر خانواده شما مبتلا به تنبلی تخمدان هستند، ممکن است شانس بیشتری برای ابتلا به PCOS داشته باشید.
تنبلی تخمدان چقدر رایج است؟
سندرم تخمدان پلی کیستیک بسیار شایع است. تا 15 درصد از زنان در سنین باروری به PCOS مبتلا می‌شوند.
علت اصلی تنبلی تخمدان چیست؟
علت دقیق سندرم تخمدان پلی کیستیک ناشناخته است. شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد ژنتیک در ابتلا به PCOS نقش دارد. چندین عامل دیگر از جمله موارد زیر نیز در ایجاد تنبلی تخمدان نقش دارند:
- سطوح بالای هورمون‌های مردانه به نام آندروژن: سطح بالای آندروژن از تخمک گذاری که باعث سیکل‌های منظم قاعدگی می‌شوند، جلوگیری می‌کند. تخمک گذاری نامنظم همچنین می‌تواند باعث ایجاد کیسه‌های کوچک پر از مایع (کیست) در تخمدان‌ها شود. آندروژن بالا همچنین باعث آکنه و رشد موهای زائد در زنان می‌شود.
- مقاومت به انسولین: افزایش سطح انسولین باعث می‌شود که تخمدان‌ها هورمون مردانه (آندروژن) بسازند و آزاد کنند. افزایش هورمون مردانه، به نوبه خود تخمک گذاری را سرکوب می‌کند و به سایر علائم PCOS کمک می‌کند. انسولین نحوه پردازش گلوکز (قند) و استفاده از آن را برای انرژی کنترل می‌کند. مقاومت به انسولین به این معنی است که بدن شما انسولین را به درستی پردازش نمی‌کند و منجر به ایجاد سطوح بالای گلوکز در خون می‌شود. همه افراد مقاومت به انسولین قند خون یا دیابت ندارند، اما مقاومت به انسولین می‌تواند منجر به دیابت شود. اضافه وزن یا چاقی نیز می‌تواند به مقاومت به انسولین کمک کند. افزایش سطح انسولین، حتی اگر گلوکز خون شما نرمال باشد، می‌تواند نشان دهنده مقاومت به انسولین باشد.
- التهاب با درجه پایین: افراد مبتلا به تنبلی تخمدان تمایل به التهاب مزمن با درجه پایین دارند. متخصصان زنان می‌توانند آزمایش‌های خونی را انجام دهند که سطح پروتئین واکنش‌گر C (CRP) و گلبول‌های سفید را اندازه‌گیری کند که می‌تواند سطح التهاب در بدن شما را نشان دهد.
علائم سندرم تخمدان پلی کیستیک چیست؟
از جمله شایع ترین علائم تنبلی تخمدان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- قاعدگی نامظم : قاعدگی غیر طبیعی شامل از دست دادن دوره‌های قاعدگی یا نداشتن قاعدگی است. PCOS همچنین ممکن است شامل خونریزی شدید در طول قاعدگی شود.
- رشد غیر طبیعی مو: موهای زائد صورت و رشد مو در بازوها، سینه و شکم می‌توانند از علائم سندرم تخمدان پلی کیستیک باشند. این امر تا 70 درصد از زنان مبتلا به PCOS را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
- آکنه: سندرم تخمدان پلی کیستیک می‌تواند باعث آکنه، بخصوص در پشت، قفسه سینه و صورت شود. این آکنه‌ها ممکن است پس از سال‌های نوجوانی نیز ادامه داشته باشند و درمان آن‌ها دشوار باشد.
- چاقی: حدود 80 درصد از زنان مبتلا به تنبلی تخمدان دارای اضافه وزن یا چاقی هستند و در کاهش وزن مشکل دارند.
- تیره شدن پوست: لکه‌های تیره پوست بخصوص در چین‌های گردن، زیر بغل، کشاله ران و زیر سینه‌ها از علائم PCOS هستند. این تیر‌گی به‌عنوان آکانتوزنیگریکاس نیز شناخته می‌شود.
- کیست: بسیاری از زنان مبتلا به تنبلی تخمدان دارای کیسه‌های کوچکی در تخمدان‌های خود هستند.
- اسکین تگ (منگوله پوستی): منگوله‌های پوستی یا اسکین تگ، زائده‌های کوچک پوستی اضافی هستند. اغلب آن‌ها در زیر بغل یا گردن در زنان مبتلا به PCOS یافت می‌شوند.
- نازک شدن موها: افراد مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک ممکن است قسمت‌هایی از موهای سر خود را از دست بدهند یا شروع به ریزش موی شدید کنند.
- ناباروری: PCOS یکی از شایع‌ترین علت‌های ناباروری در زنان است. کاهش تعداد دفعات یا عدم تخمگ گذاری می‌تواند منجر به ناتوانی در باردار شدن شود.
آیا ممکن است بدون داشتن علائم، به تنبلی تخمدان مبتلا باشیم؟
بله! ممکن است شما سندرم تخمدان پلی کیستیک داشته باشید و هیچ علائمی نداشته باشید. بسیاری از افراد تا زمانی که برای باردار شدن مشکلی نداشته باشند یا به دلایل ناشناخته اضافه وزن پیدا کنند، حتی متوجه این عارضه نمی‌شوند. همچنین ممکن است PCOS خفیف داشته باشید که در این صورت علائم به اندازه کافی شدید نیستند که شما متوجه آن شوید.
تنبلی تخمدان چگونه تشخیص داده می‌شود؟
در اکثر موارد، متخصصان زنان و زایمان می‌توانند پس از معاینه تنبلی تخمدان را تشخیص دهند. آن‌ها ممکن است آزمایش خون یا سونوگرافی را برای کمک به تشخیص تنبلی تخمدان انجام دهند. متخصصان زنان ممکن است برای تشخیص، کارهای زیر را انجام دهند:
- در مورد علائم و سابقه پزشکی با شما صحبت کنند.
- درمورد سابقه پزشکی خانواده از شما سوال بپرسند.
- وزن و فشار خون شما را اندازه‌گیری کنند.
- یک معاینه فیزیکی برای بررسی موهای زائد، ریزش مو، آکنه، تغییر رنگ پوست و اسکین تگ‌ها انجام دهند.
- برای بررسی شرایط تخمدان‌ها، معاینه لگنی انجام دهند.
- برای بررسی سطح هورمون و سطح گلوکز آزمایش خون انجام دهند.
- برای جستجوی کیست در تخمدان‌ها و بررسی ضخامت پوشش داخلی رحم، سونوگرافی لگنی انجام دهند.
هیچ آزمایش واحدی برای تشخیص تنبلی تخمدان وجود ندارد. ممکن است متخصص زنان برای تشخیص سندرم تخمدان پلی کیستیک موارد زیر را توصیه کند:
- معاینه لگن: در طول معاینه لگن، پزشک می‌تواند اندام‌های تناسلی شما را از نظر توده، رشد یا سایر تغییرات بررسی کند.
- آزمایش خون: آزمایش خون می‌تواند سطح هورمون‌ها را اندازه‌گیری کند. این آزمایش می‌تواند علل احتمالی مشکلات قاعدگی یا آندروژن اضافی را که شبیه به PCOS هستند را حذف کند. ممکن است آزمایش‌های خون دیگری مانند سطح کلسترول و تری گلیسیرید انجام دهید.
- سونوگرافی: سونوگرافی می‌تواند ظاهر تخمدان‌ها و ضخامت پوشش داخلی رحم شما را بررسی کند. یک دستگاه در واژن شما قرار می‌گیرد. مبدل امواج صوتی را منتشر می‌کند که به تصاویر روی صفحه کامپیوتر تبدیل می‌شوند.
به طور معمول، اگر حداقل دو مورد از موارد زیر را داشته باشید، به تنبلی تخمدان مبتلا هستید:
- قاعدگی‌های نامنظم یا از دست رفته و همچنین علاوه بر این برخی از افراد مبتلا به تنبلی تخمدان زمانی که پریود می‌شوند، خونریزی بسیار شدیدی دارند.
- علائم آندروژن مانند آکنه یا رشد بیش از حد موهای زائد، یا آزمایش خونی که سطح بالای آندروژن را تایید می‌کند.
- کیست در هر دو یا یکی از تخمدان‌ها. البته برخی از افراد دچار کیست نمی‌شوند.
سندرم تخمدان پلی کیستیک چگونه درمان می‌شود؟
متخصصان زنان زایمان درمان تنبلی تخمدان را بر اساس علائم، سابقه پزشکی و سایر شرایط سلامتی شما تعیین می‌کنند. درمان سندرم تخمدان پلی کیستیک می‌تواند شامل مصرف دارو، تغییر شیوه زندگی یا ترکیبی از هردو باشد.
اگر قصد بارداری نداشته باشید، درمان تنبلی تخمدان شامل موارد زیر است:
- کنترل بارداری هورمونی: گزینه‌ها شامل قرص‌های ضد بارداری، آمپول‌های ضد بارداری، حلقه واژینال یا دستگاه داخل رحمی IUD است. کنترل بارداری هورمونی به تنظیم چرخه قاعدگی، بهبود آکنه و کمک به کنترل رشد موهای زائد کمک می‌کند.
- داروی حساس کننده به انسولین: متفورمین دارویی است که برای درمان دیابت استفاده می‌شود. این روش با کمک به پردازش انسولین در بدن شما به درمان سندرم تخمدان پلی کیستیک کمک می‌کند. هنگامی که انسولین کنترل می‌شود، برخی از افراد مبتلا به تنبلی تخمدان شامل بهبود در چرخه‌های قاعدگی خود هستند.
- داروهای مسدود کننده آندروژن‌ها: برخی از داروها می‌توانند اثر آندروژن‌ها را مسدود کنند. این روش به کنترل آکنه یا رشد موهای زائد ناشی از تنبلی تخمدان کمک می‌کند. متخصص زنان تشخیص خواهد داد که آیا این داروها برای شما مناسب هستند یا خیر.
- پروژسترون تراپی: مصرف پروژسترون به مدت 10 تا 14 روز هر 1 تا 2 ماه می‌تواند قاعدگی شما را تنظیم کند و از سرطان آندومتر محافظت کند. این درمان با پروژسترون، سطح آندروژن را بهبود نمی‌بخشد و از بارداری جلوگیری نمی‌کند. اگر می‌خواهید از بارداری خودداری کنید، مینی قرص پروژسترون یا دستگاه داخل رحمی حاوی پروژسترون انتخاب بهتری است.
- تغییر در سبک زندگی: کاهش وزن و رژیم غذایی سالم می‌تواند تاثیر مثبتی بر سطح انسولین داشته باشد.
- وزن خود را سالم نگه دارید: کاهش وزن می‌تواند سطح انسولین و آندروژن را کاهش دهد. همچنین ممکن است توانایی تخمک گذاری را بازگرداند. در صورت نیاز از متخصص زنان درمورد یک برنامه کنترل وزن سوال بپرسید. برای کمک به دستیابی به اهداف کاهش وزن با یک متخصص تغذیه ملاقات کنید.
- مصرف کربوهیدرات ها را محدود کنید: رژیم‌های پر کربوهیدرات ممکن است باعث افزایش سطح انسولین شود. در صورت ابتلا به تنبلی تخمدان، از پزشک خود بپرسید که آیا یک رژیم غذایی کم کربوهیدرات می‌تواند به شما کمک کند یا خیر. کربوهیدرات‌های پیچیده را انتخاب کنید که قند خون شما را آهسته‌تر افزایش می‌دهند. کربوهیدرات‌های پیچیده در میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل و لوبیا و نخود فرنگی یافت می‌شود.
- فعال باشید: ورزش به کاهش قند خون کمک می‌کند. اگر به تنبلی تخمدان مبتلا هستید، افزایش فعالیت روزانه و انجام ورزش منظم ممکن است مقاومت به انسولین را درمان یا حتی از آن جلوگیری کند.
اگر می‌خواهید درحال حاضر یا آینده باردار شوید، درمان تنبلی تخمدان شامل موارد زیر خواهد شد:
- داروهایی برای تحریک تخمک گذاری: باردری موفق با تخمک گذاری شروع می‌شود. ثابت شده است که برخی از داروها باعث تحریک تخمک گذاری در زنان مبتلا به تنبلی تخمدان می‌شوند. داروهای کلومیفن و لتروزول به صورت خوراکی و گنادوتروپین‌ها به صورت تزریقی مصرف می‌شوند.
- جراحی: یک روش جراحی به نام دریل کردن تخمدان می‌تواند با برداشتن بافت‌هایی در تخمدان‌هایی که هورمون‌های آندورژن تولید می‌کنند، تخمک گذاری را تحریک کند. با وجود داروهای جدیدتر، پزشکان اکنون به ندرت از این روش برای درمان تنبلی تخمدان استفاده می‌کنند.
- لقاح آزمایشگاهی (IVF): در این روش تخمک شما با اسپرم همسرتان در آزمایشگاه بارور می‌شود و سپس به رحم شما منتقل می‌شود. این گزینه برای زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیکی است که داروها به تخمک گذاری آن‌ها کمکی نمی‌کنند.
آیا تنبلی تخمدان قابل پیشگیری است؟
هیچ راه اثبات شده‌ای برای پیشگیری از سندرم تخمدان پلی کیستیک وجود ندارد؛ اما می‌توانید گام‌های کوچکی برای کاهش علائم تنبلی تخمدان خود بردارید. برای مثال، خوردن غذاهای مغذی، ورزش منظم و مدیریت وزن می‌تواند به شما در جلوگیری از اثرات تنبلی تخمدان کمک کند.
آیا سندرم تخمدان پلی کیستیک از بین می‌رود؟
تغییرات هورمونی ناشی از یائسگی ممکن است باعث از بین رفتن تنبلی تخمدان شود؛ اما در همه موارد اینگونه نیست. گاهی اوقات عدم تعادل هورمون‌ها تا دوران یائسگی ادامه می‌یابد. به این معنی که عدم تعادل هورمون‌های شما با افزایش سن تغییر نمی‌کند. اگر علائم تنبلی تخمدان شما را آزار می‌دهد یا کیفیت زندگی شما را تحت تاثیر قرار داده است، با متخصص زنان صحبت کنید تا توصیه‌های لازم برای درمان علائم را به شما ارائه دهد.
آیا تنبلی تخمدان ما را در معرض خطرابتلا به سایر بیماری‌ها قرار می‌دهد؟
نشان داده شده است که PCOS شما را در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به چندین بیماری از جمله موارد زیر قرار می‌دهد:
- دیابت
- فشار خون
- بیماری‌های قلبی-عروقی
- هیپرپلازی آندومتر
- سرطان آندومتری
- اختلالات خواب مانند آپنه خواب
- افسردگی
- اضطراب
چطور با علائم تنبلی تخمدان کنار بیاییم؟
یکی از بهترین راه‌ها برای مقابله با سندرم تخمدان پلی کیستیک، کاهش وزن با تغذیه سالم و ورزش منظم است. حتی مقدار کمی کاهش وزن می‌تواند بر سطح هورمون‌ها تاثیر بگذارد و به تنظیم چرخه قاعدگی و کاهش علائم تنبلی تخمدان کمک کند.
اگر رشد موهای زائد یا آکنه به اعتماد به نفس شما آسیب می‌رساند، درمان‌های زیبایی یا مشاوره گرفتن از یک متخصص پوست می‌تواند به شما کمک کند. درنهایت، اگر درحال تلاش برای باردار شدن هستید و به PCOS مبتلا شده‌اید، بدانید که تنها نیستید. متخصص زنان و زایمان می‌تواند به شما در باردار شدن و مدیریت تنبلی تخمدان کمک کند.
آیا سندرم تخمدان پلی کیستیک ژنتیکی است؟
هنوز تحقیقات زیادی برای درک علل PCOS درحال انجام است. با این حال، شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد تنبلی تخمدان دارای یک جزء ژنتیکی یا ارثی است.
آیا با وجود تنبلی تخمدان می‌توان باردار شد؟
بله! در صورت ابتلا به تنبلی تخمدان می‌توان باردار شد. سندرم تخمدان پلی کیستیک می‌تواند باردار شدن را سخت کند و در عین حال خطر برخی از عوارض بارداری را افزایش دهد. متخصص زنان با شما همکاری خواهد کرد تا یک برنامه درمانی برای کمک به تخمک گذاری ایجاد کنید. برنامه درمانی شما می‌تواند شامل دارو یا فناوری‌های کمک بارداری مانند IVF (لقاح آزمایشگاهی) باشد. با دکتر متخصص زنان خود صحبت کنید تا مطمئن شوید که برنامه درمانی خود را درک کرده‌اید و چگونه می‌توانید شانس خود را برای بارداری سالم و موفق افزایش دهید.
چه هورمون‌هایی بر تنبلی تخمدان تاثیر می‌گذارند؟
زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک دارای عدم تعادل هورمونی هستند که چرخه قاعدگی، تخمک گذاری و احتمالا حاملگی را مختل می‌کند. این هورمون‌ها مانند یک شبکه پیچیده هستند و عملکرد دستگاه تناسلی زنان به تعادل آن‌ها وابسته است. هورمون‌هایی که در PCOS نقش دارند، عبارتند از:
- آندروژن‌ها (مانند تستوسترون و آندروستندیون)
- هورمون لوتئینه کننده (LH)
- هورمون محرک فولیکول (FSH)
- استروژن
- پروژسترون
- انسولین
تفاوت تنبلی تخمدان و آندومتریوز چیست؟
سندرم تخمدان پلی کیستیک و آندومتریوز شرایط متفاوتی هستند؛ اما هردو با کیست تخمدان و ناباروری مرتبط هستند. آندومتریوز شرایطی است که در آن پوشش داخلی رحم (آندومتر) در مکان‌های دیگری مانند تخمدان‌ها، واژن یا لوله‌های فالوپ رشد می‌کند. آندومتریوز به طور معمول باعث درد لگن یا گرفتگی شدید قاعدگی می‌شود. زنان مبتلا به تنبلی تخمدان دارای قاعدگی نامنظم، تخمک گذاری غیر قابل پیش بینی و سایر عوارض جسمی ناشی از هورمون‌های مردانه اضافی هستند.
سخن پایانی
تنبلی تخمدان یکی از علل شایع ناباروری است و می‌تواند با بیماری‌های دیگر مرتبط باشد. اگر مشکوک به PCOS هستید، درمورد علائم خود با یک پزشک متخصص زنان صحبت کنید. تغییرات سبک زندگی و درمان‌های پزشکی می‌تواند به شما در مدیریت علائم، کاهش خطر ابتلا به سایر بیماری‌ها و باردار شدن کمک کند. در این مقاله از سایت دکتر باورساد کریمی به بررسی تنبلی تخمدان یا سندرم تخمدان پلی کیستیک پرداختیم. از اینکه تا پایان این مقاله با ما همراه بودید از شما متشکریم.